เอ็นร้อยหวายเป็นเอ็นเชื่อมต่อจากกล้ามเนื้อน่องไปจนถึงกระดูกส้นเท้า เมื่อเส้นเอ็นนี้มีความตึงเครียดที่มากเกินไปมันก็จะเริ่มอักเสบ ที่เรียกว่าภาวะเอ็นร้อยหวายอักเสบนั่นเอง

เอ็นร้อยหวายอักเสบ หรือ เอ็นอักเสบ (Achilles Tendinitis) มักเป็นผลมาจากรอยฉีกขาดขนาดเล็กที่เกิดขึ้นกับเส้นเอ็นในระหว่างออกกำลังกายที่มีแรงกระแทกสูงและหนักหน่วง เช่นการวิ่ง

หากไม่ได้รับการรักษา เส้นเอ็นอาจฉีกขาดหรือแตกได้ ในรายที่มีอาการไม่มาก การรักษาอาจทำเพียงแค่หยุดพักหรือเปลี่ยนรูปแบบการออกกำลังกายออกไปก่อน แต่ในรายที่มีอาการรุนแรงอาจจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัด

เอ็นร้อยหวาย คือเส้นเอ็นกล้ามเนื้อที่แข็งแรงและมีขนาดใหญ่ที่สุดของร่างกาย มีความทนทานต่อแรงกระทบมากที่สุด แต่ก็ยังคงไม่อาจต้านทานต่อการบาดเจ็บได้

อาการของเอ็นร้อยหวายอักเสบ

อาการหลักๆของเอ็นร้อยหวายอักเสบคือการค่อยๆสะสมอาการเจ็บที่แย่ลงเรื่อยๆ

โรคมีอาการลักษณะเฉพาะที่อาจสังเกตเห็นได้ดังต่อไปนี้:

• เจ็บที่เอ็นร้อยหวายตรงบริเวณเหนือกระดูกส้นเท้าขึ้นมา 2-3 เซนติเมตร

• ขาช่วงล่างตึง เชื่องช้าหรืออ่อนแรง

• มีอาการเจ็บให้เห็นบริเวณด้านหลังขาหลังวิ่งหรือออกกำลัง และเริ่มเป็นรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ

• เจ็บบริเวณเอ็นร้อยหวายที่เกิดขึ้นขณะวิ่งหรือหลังจากวิ่ง 2-3 ชั่วโมง

• อาการเจ็บเป็นมากขึ้นเวลาที่วิ่งเร็วๆ วิ่งนานๆหรือเมื่อขึ้นบันได

• เอ็นร้อยหวายบวมหรือพบตุ่มก้อน

• เอ็นร้อยหวายส่งเสียงอี๊ดอ๊าดเมื่อสัมผัสหรือเคลื่อนไหว

การรักษาเอ็นร้อยหวายอักเสบ

จุดประสงค์ในการรักษาก็เพื่อบรรเทาอาการปวดและลดอาการบวม ตัวเลือกในการรักษาจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและขึ้นอยู่ว่าผู้ป่วยเป็นนักกีฬามืออาชีพหรือไม่

แพทย์จะให้แนะนำกลยุทธ์สำหรับวิธีรักษาเอ็รร้อยหวายอักเสบร่วมกันกับวิธีดูแลตัวเอง พร้อมท่าบริหารเอ็นร้อยหวายอักเสบ

วิธีการรักษาเอ็นร้อยหวายอักเสบมีดังต่อไปนี้:

• การประคบเย็น: ด้วยการประคบเย็นตรงบริเวณเส้นเอ็นที่เจ็บหลังการออกกำลังกาย สามารถช่วยบรรเทาอาการเจ็บและการอักเสบได้

• การหยุดพัก: เพื่อเป็นการให้เวลาเนื้อเยื่อได้รับการเยียวยา รูปแบบของการหยุดพักขึ้นอยู่กับอาการว่ามีความรุนแรงแค่ไหน ในรายที่มีอาการไม่มากนั้นอาจหมายถึงการลดการออกกำลังกายที่หนักลง แต่ในรายที่มีอาการรุนแรงอาจต้องหยุดพักอย่างสิ้นเชิงไปหลายวันหรือหลายอาทิตย์

• การยกเท้าขึ้นสูง: ด้วยการนอนยกเท้าให้สูงกว่าระดับหัวใจก็สามารถช่วยลดอาการบวมลงได้

• บรรเทาอาการปวด:ด้วยการใช้ยาต้านอักเสบชนิดไม่ใช่สเตียรอยด์หรือเรียกสั้นๆว่า NSAIDS เช่น ยาบูโรเฟน ช่วยลดอาการปวดและบวม คนที่เป็นโรคหอบหืด โรคไต หรือโรคตับ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนการใช้ยา

• การฉีดยาสเตียรอยด์: เช่น คอร์ติโซน สามารถช่วยลดอาการบวมของเส้นเอ็นได้ แต่ก็อาจเสี่ยงต่อการฉีกขาดของเส้นเอ็นได้เช่นกัน การฉีดจึงต้องทำขณะกำลังสแกนบริเวณที่ต้องการฉีดด้วยอัลตราซาวน์เพื่อเป็นการลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น

• การพันผ้ารัดไว้และกายอุปกรณ์เสริม: ผ้ารัดข้อเท้าและแผ่นรองพื้นรองเท้าสามารถช่วยฟื้นฟูลดความตึงเครียดของเส้นเอ็นลงได้ การยกส้นเท้า ด้วยการยกเท้าขึ้นจากพื้นรองเท้าอาจช่วยทำให้คนไข้เอ็นร้อยหวายอักเสบดีขึ้น

• การรักษาโดยคลื่นกระแทก Extracorporeal shockwave therapy (ESWT): คือ การใช้คลื่นกระแทกที่มีพลังงานสูงมาช่วยกระตุ้นกระบวนการซ่อมแซมตัวเอง ผลที่ได้ยังไม่แน่นอนนัก แต่หากว่าการรักษาด้วยวิธีอื่นๆไม่ได้ผล ก็คุ้มค่าที่จะลองก่อนจะไปถึงขั้นตอนการผ่าตัด

โดยปกติแล้วมักใช้เวลาประมาณ 2-3 วัน ถึง 6 สัปดาห์ในการเยียวยาเอ็นร้อยหวาย

การผ่าตัด

การผ่าตัดสามารถช่วยซ่อมแซมความเสียหายของเส้นเอ็นอันมีผลมาจากเอ็นร้อยหวายอักเสบ ทางThe American Academy of Orthopedic Surgeons (AAOS) ได้ให้คำแนะนำไว้ว่า ทางเลือกด้วยการผ่าตัดควรเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อมีอาการบาดเจ็บต่อเนื่องนาน 6 เดือนหรือมากกว่าเท่านั้น

การผ่าตัดทั่วไปที่พบได้บ่อยคือ การผ่าตัดยืดเอ็นกล้ามเนื้อน่อง เป็นการทำให้เอ็นกล้ามเนื้อน่องยาวขึ้น และไม่เกิดแรงดึงอยู่ตลอดเวลาที่เอ็นร้อยหวาย

การยืดเส้นหรือการออกกำลังกาย

นักกายภาพบำบัดจะสามารถสอนวิธีการออกกำลังกายยืดเส้นเพื่อทำให้เกิดการยืดหยุ่นและเป็นการเสริมสร้างความแข็งแรงให้กล้ามเนื้อน่อง

ต่อไปนี้คือท่าออกกำลังกาย 2 แบบ ตามคำแนะนำของ AAOS

การยืดเส้นกล้ามเนื้อน่อง

1. ยืนหันหน้าเข้าหาผนัง เอามือดันผนังไว้

2. วางขาข้างหนึ่งบนพื้น ยืดตรง ส่วนอีกข้างยื่นมาข้างหน้า เข่างอ

3. ดันสะโพกเข้าหาผนัง ค้างไว้ 10 วินาที

4. พัก แล้วทำซ้ำ 20 ครั้ง ในแต่ละข้าง

การออกกำลังท่า Bilateral heel drop

1. ยืนด้วยปลายเท้าบนขั้นบันได จับราวบันไดไว้เพื่อการทรงตัวไม่ให้ล้มและตกบันได

2. ค่อยๆยกส้นเท้าขึ้นลง เท่าที่คุณสามารถทำได้

3. ทำซ้ำ 20 ครั้ง

การออกกำลังกายทั้งสองแบบต้องทำแบบช้าๆและอยู่ในการดูแล การทำด้วยความเร็วอาจยิ่งเพิ่มความเสียหายมากขึ้น

สิ่งนี้อาจช่วยเยียวยาเอ็นร้อยหวายและป้องกันอาการบาดเจ็บในอนาคตได้  นักกายภาพบำบัดคือผู้ที่สามารถทำให้เอ็นร้อยหวายอักเสบที่เส้นเอ็นดีขึ้นได้

การวินิจฉัยโรค

ด้วยอาการที่เกิดขึ้นมีความคล้ายคลึงกับอาการของโรคอื่นๆ ดังนั้นควรปรึกษาแพทย์เพื่อการวินิจฉัยที่ถูกต้องแม่นยำ

แพทย์จะสอบถามอาการและตรวจร่างกาย โดยการจับเบาๆที่ด้านหลังข้อเท้าและที่เส้นเอ็นที่เป็นตำแหน่งของที่มาของอาการเจ็บหรืออักเสบ

แพทย์จะเช็คเท้าและข้อเท้าเพื่อดูการเคลื่อนไหวและการยืดหยุ่นที่บกพร่อง

การตรวจด้วยภาพ ยกตัวอย่างเช่นการเอกซเรย์ ทำเอ็มอาร์ไอหรือสแกนอัลตร้าซาวน์ เพื่อช่วยในการกำจัดสาเหตุที่อาจเป็นไปได้ของอาการเจ็บและบวม ที่อาจสร้างความเสียหายให้กับเส้นเอ็น

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

เอ็นร้อยหวายอักเสบอาจเป็นสาเหตุนำไปสู่เอ็นร้อยหวายอักเสบจากความเสื่อม เป็นความเสื่อมที่เกิดขึ้นเมื่อโครงสร้างของเอ็นเปลี่ยนแปลงและเริ่มอ่อนแอไปถึงขั้นเสียหายรุนแรง เอ็นสามารถฉีกขาดได้เป็นสาเหตุของการเจ็บที่หนักหน่วง

เอ็นอักเสบกับเอ็นเสื่อมเป็นภาวะที่แตกต่างกัน เอ็นอักเสบมีการอักเสบในขณะที่เอ็นเสื่อมคือกระบวนการเสื่อมในระดับเซลล์และไม่มีการอักเสบ ภาวะเอ็นเสื่อมมักถูกวินิจฉัยผิดเป็นเอ็นอักเสบบ่อยๆ หากมีการวินิจฉัยที่ถูกต้องจะนำไปสู่การรักษาที่เหมาะสมได้มากขึ้น

สาเหตุของเอ็นร้อยหวายอักเสบ

เอ็นร้อยหวายอักเสบอาจพัฒนาแตกต่างออกไปได้หลายรูปแบบ บางอย่างก็หลีกเลี่ยงได้ง่ายหากได้รับการวินิจฉัยในช่วงแรก ช่วยป้องกันการบาดเจ็บที่รุนแรงได้

เอ็นร้อยหวายอักเสบพบได้บ่อยในคนอายุน้อย คนที่ทำกิจกรรมมากๆ เส้นใยตรงกลางของเอ็นจะเริ่มสลายตัว หนาขึ้นและบวม

เอ็นร้อยหวายอักเสบไม่จำเป็นต้องเกี่ยวข้องกับการทำกิจกรรม มันส่งผลกระทบกับเส้นเอ็นส่วนล่างที่แทรกเข้าไปในกระดูกส้นเท้า

สาเหตุของเอ็นร้อยหวายอักเสบเกิดจาก:

• การใช้รองเท้าผิดหรือไม่สวมรองเท้าขณะวิ่งหรือออกกำลังกาย

• ขาดการยืดกล้ามเนื้อให้เหมาะสมก่อนการออกกำลังกาย

• เพิ่มความเข้มข้นในการออกกำลังกายเร็วเกินไป ยกตัวอย่างเช่น ความเร็วในการวิ่งหรือระยะทางที่มากขึ้น

• วิ่งบนพื้นผิวแข็งและไม่เรียบ

• กล้ามเนื้อน่องได้รับการบาดเจ็บหรือยืดหยุ่นได้น้อย เพิ่มความตึงเครียดให้กับเส้นเอ็นร้อยหวาย

• เพิ่มความเข้มข้นในกิจกรรมทางร่างกายอย่างกระทันหัน เช่นการเร่งฝีเท้าให้เร็วขึ้นเพื่อวิ่งเข้าสู่เส้นชัย

ความต่างในโครงกระดูกเท้า ขาหรือข้อเท้าก็สามารถนำมาซึ่งโรคเอ็นร้อยหวายอักเสบได้ มีภาวะเท้าแบนก็ส่งผลให้เส้นเอ็นตึงได้

มีกระดูกงอกบริเวณเส้นเอ็นข้อต่อกระดูก ทำให้เกิดการเสียดสีกับเอ็นร้อยหวาย เป็นสาเหตุทำให้เกิดการเสียหายและเจ็บปวด

ผู้ป่วยรับประทานยาปฏิชีวนะกลุ่มฟลูออโรควิโนโลนอาจมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะเอ็นร้อยหวายอักเสบและเอ็นฉีกขาด

ภาพรวม

การฟื้นฟูกลับมาขึ้นอยู่กับว่าเอ็นร้อยหวายอักเสบมีความรุนแรงแค่ไหน

ทาง AAOS บอกไว้ว่าอาจใช้เวลานานหลายเดือนกว่าอาการเจ็บจะหายไป เมื่อรีบรักษาตั้งแต่แรก

หากอาการเจ็บยังแก้ไขไม่ได้ภายใน 6 เดือน การผ่าตัดอาจเป็นสิ่งจำเป็น คนที่ได้รับการผ่าตัดจะไม่สามารถกลับไปลงแข่งขันกีฬาหรือวิ่งได้อีกอย่างน้อย 12 เดือน บางรายอาจไม่สามารถกลับไปเล่นกีฬาได้อีกเลย

การป้องกันและการได้รับการรักษาตั้งแต่ช่วงแรกของอาการคือวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันในระยะยาว.

การป้องกันเอ็นร้อยหวายอักเสบ

เอ็นร้อยหวายอักเสบไม่สามารถป้องกันได้ทั้งหมด แต่อาจลดความเสี่ยงลงได้โดยรับรู้ถึงสาเหตุที่อาจทำให้เกิดและเตรียมระวังไว้ก่อนล่วงหน้า

ด้วยวิธีดังต่อไปนี้:

• มีการออกกำลังกายที่หลากหลาย: สลับสับเปลี่ยนระหว่างการออกกำลังแบบมีแรงกระแทกสูง เช่นวิ่ง กับแบบมีแรงกระแทกต่ำ เช่นว่ายน้ำ ก็จะสามารถช่วยลดความตึงเครียดของเส้นเอ็นร้อยหวายได้

• จำกัดรูปแบบการออกกำลัง: เช่นการวิ่งบนเขามากเกินไป สามารถเพิ่มความตึงเครียดให้กับเส้นเอ็นร้อยหวาย

• สวมใส่รองเท้าให้ถูกต้องและเปลี่ยนรองเท้าเมื่อมันขาด รองเท้าที่ดีควรรองรับส่วนโค้งและป้องกันไม่ให้ส้นเท้าไปสร้างตึงเครียดให้กับเส้นเอ็น

• ใช้แผ่นรองรองเท้า: สามารถช่วยได้หากรองเท้าดีแต่ไม่รองรับส่วนโค้ง

• การเพิ่มความเข้มข้นการออกกำลังกาย: เอ็นร้อยหวายอักเสบเกิดขึ้นเมื่อเส้นเอ็นมีความตึงเครียดอย่างฉับพลัน ดังนั้นการยืดร่างกายและเพิ่มระดับการออกกำลังแบบอย่างค่อยเป็นค่อยไปจะช่วยให้กล้ามเนื้อมีเวลาคลายตัว และยังเป็นการลดความตึงเครียดให้เส้นเอ็นได้ด้วย

ดังนั้นการยืดเส้นและวอร์มร่างกายทั้งก่อนและหลังการออกกำลังกายจึงเป็นสิ่งที่สำคัญยิ่ง การยืดเส้นจะช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นให้เส้นเอ็นร้อยหวาย ดังนั้นจึงมีโอกาสน้อยที่เอ็นร้อยหวายอักเสบจะพัฒนาเปลี่ยนไปเป็นอย่างอื่น การยืดเส้นทุกวันรวมถึงในวันหยุดพักด้วย จะช่วยทำให้การยืดหยุ่นดีขึ้นด้วย

นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/achilles-tendinitis/symptoms-causes/syc-20369020

• https://www.webmd.com/fitness-exercise/guide/achilles-tendon-injury

• https://www.nhs.uk/conditions/tendonitis/