ถุงน้ำดีอักเสบ (Cholecystitis) คือการเกิดของก้อนนิ่วไปอุดที่ท่อเปิดของถุงน้ำดี ทำให้มีไข้ ปวดท้อง คลื่นไส้และอาการแทรกซ้อนที่รุนแรง
หากไม่ได้รับการรักษา จะทำให้ถุงน้ำดีทะลุ เนื้อเยื่อตายและเน่า พังผืด และถุงน้ำดีหด หรือติดเชื้อแบคทีเรียซ้ำ
ก้อนนิ่วเป็นสาเหตุถึง 95% ของถุงน้ำดีอักเสบ นิ่วอาจเกิดจากโคเลสเตอรอล บิลิรูบิน หรือทั้งสองอย่าง และอาจถูกกระตุ้นจากตะกอนน้ำดีที่ค้างอยู่ในท่อน้ำดี
สาเหตุอื่นเช่น การบาดเจ็บ การเจ็บป่วยด้วยโรคร้ายแรง ภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ หรือยาบางชนิด โรคเรื้อรังบางชนิด เช่น ไตวาย โรคหลอดเลือดหัวใจ หรือมะเร็งบางชนิด เพิ่มความเสี่ยงที่จะเป็นโรคถุงน้ำดีอักเสบได้
โรคนี้แบ่งเป็น ถุงน้ำดีอักเสบชนิดเฉียบพลัน ซึ่งเกิดกระทันหัน และชนิดเรื้อรัง ซึ่งจะค่อยๆมีอาการเพิ่มขึ้น ใช้เวลานาน
ผู้ป่วยที่ถุงน้ำดีอักเสบต้องเข้ารักษาในโรงพยาบาล และต้องงดอาหารและน้ำระยะหนึ่ง จะได้รับสารน้ำทางเส้นเลือดดำในขณะที่อดอาหาร และอาจจะได้รับยาแก้ปวด และยาปฎิชีวนะ
ถุงน้ำดีอักเสบเฉียบพลันต้องรักษาโดยการผ่าตัดเอานิ่วออก เพราะหากทิ้งไว้ ก้อนนิ่วจะทำให้เกิดการอักเสบซ้ำอีกได้ การผ่าตัดนี้ทำแบบผู้ป่วยนอกได้(ไม่ต้องนอนพักที่โรงพยาบาล)
หากมีภาวะแทรกซ้อน เช่นมีเนื้อเน่าหรือถุงน้ำดีทะลุ ต้องผ่าตัดด่วนเพื่อตัดถุงน้ำดีทิ้ง หากมีการติดเชื้อ มักต้องใส่ท่อเพื่อระบายของเสียจากถุงน้ำดี ออกมานอกร่างกาย
การตัดถุงน้ำดีทิ้ง ทำโดยการผ่าตัดผ่านกล้อง
การผ่าตัดถุงน้ำดีโดยการผ่าตัดผ่านกล้อง แพทย์จะกรีดใบมีดผ่านชั้นผิวหนังไปถึงช่องท้อง สอดกล้องเข้าไป เพื่อช่วยให้มองเห็นอวัยวะภายใน และสอดเครื่องมือผ่านแผลผ่าตัดอีกช่องหนึ่ง ตัดและดึงถุงน้ำดีออกมา
การผ่าตัดผ่านกล้องมีข้อดีตรงที่แผลผ่าตัดเล็ก ผู้ป่วยเจ็บน้อย ฟื้นตัวได้เร็วและมีแผลเป็นเล็ก
หลังจากการผ่าตัดถุงน้ำดีทิ้ง น้ำดีจะไหลจากตับตรงไปที่ลำไส้เล็ก แต่ไม่มีผลต่อสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วยและต่อระบบย่อยอาหาร ผู้ป่วยบางคนอาจท้องเสียบ่อย
เมื่อผู้ป่วยหายแล้ว การปรับอาหารเป็นสิ่งสำคัญเพื่อช่วยทำให้การสร้างน้ำดีกลับมาเป็นปกติ
ผู้ป่วยต้องรับประทานอาหารทีละน้อย ไม่ควรรับประทานอาหารจานใหญ่ๆ เพราะจะทำให้ระบบย่อยอาหารทำงานหนัก และอาจเกิดนิ่วได้อีก หรือท่อน้ำดีอาจบีบเกร็ง
งดอาการไขมันสูงและอาหารทอด รวมทั้งผลิตภัณฑ์จากนมไขมันเต็ม และรับประทานโปรตีนที่มีไขมันน้อย
ถุงน้ำดีเป็นอวัยวะรูปร่างคล้ายลูกแพร์เล็กๆติดอยู่กับตับ อยู่ทางขวาของช่องท้อง เมื่อตับสร้างน้ำดีออกมา มันจะไหลมาเก็บในถุงน้ำดี และจะปล่อยออกมาในลำไส้เล็กเพื่อช่วยย่อยไขมัน
ถุงน้ำดีเป็นที่เก็บน้ำดี ของเหลวที่จะหลั่งออกมาหลังจากเรากินอาหาร โดยเฉพาะอาหารที่มีไขมันสูง น้ำดีช่วยย่อยไขมัน นำ้ดีออกมาจากถุงน้ำดี ผ่านท่อน้ำดีเข้าไปในลำไส้เล็ก
สาเหตุหลักของถุงน้ำดีอักเสบคือ นิ่ว หรือตะกอนน้ำดีที่ไปปิดทางออกของถุงน้ำดีซึ่งบางครั้งเรียกว่านิ่วเทียม
สาเหตุอื่นๆเช่น
การบาดเจ็บที่ท้องจากแผลไฟไหม้ การติดเชื้อในกระแสเลือดหรือบาดแผล หรือจากการผ่าตัด
ภาวะช็อก
ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
อดอาหารเป็นระยะเวลานาน
การอักเสบในน้ำดี ก็อาจทำให้เกิดการอักเสบของถุงน้ำดีได้
เนื้องอกที่ไปรบกวนการไหลของน้ำดี ทำให้น้ำดีค้างอยู่ในถุงน้ำดี ทำให้ถุงน้ำดีอักเสบได้
อาการถุงน้ำดีอักเสบคือ ปวดท้องส่วนบนด้านขวา มีไข้ และเม็ดเลือดขาวสูง Leukocytosis
หากถุงน้ำดีอักเสบเฉียบพลัน จะปวดท้องกระทันหัน ไม่หายและปวดมากขึ้นเรื่อยๆ หากไม่ได้รับการรักษา จะปวดมากขึ้น และการหายใจลึกทำให้ปวดมากขึ้น อาการปวดจะร้าวไปที่ไหล่หรือหลังด้านขวา
อาการอื่นๆ เช่น
ปวดท้องด้านบนขวา
ไม่อยากอาหาร
เหงื่อออก
ถุงน้ำดีอักเสบเฉียบพลันอาจมีไข้ต่ำๆและหนาวสั่น
หลังอาหาร โดยเฉพาะมื้ออาหารที่มีไขมันสูง อาการจะเลวลง และตรวจเลือดพบว่ามีเม็ดเลือดขาวมากขึ้น
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cholecystitis/symptoms-causes/syc-20364867
https://www.webmd.com/digestive-disorders/what-is-cholecystitis
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก