การที่เยื่อบุตาเกิดการอักเสบ (Conjunctivitis) จะทำให้ดวงตาจะกลายเป็นสีแดง บวม และระคายเคือง อาจเกิดเยื่อเมือกขึ้นภายในดวงตา โรคตาแดงจึงมีโอกาสติดต่อกันผ่านการสัมผัสได้สูงมาก
เยื่อบุตาประกอบไปด้วยเซลล์หรือผนังชั้นบางๆ ซึ่งถูกปกป้องด้วยเปลือกตา
การอักเสบเป็นสาเหตุให้หลอดเลือดเล็กๆ หรือหลอดเลือดฝอยภายในเยื่อบุตาเห็นเด่นชัดขึ้นมา ด้วยเหตุนี้จึงทำให้เกิดอาการไม่สบายภายในดวงตา ตาจะเป็นสีชมพูหรือสีแดงเป็นระยะเวลาประมาณ 1-4 สัปดาห์ หรือนานกว่านั้น
สาเหตุหลักเกิดจากการระคายเคือง คืออาการแพ้ และการติดเชื้อ ซึ่งบทความนี้เราจะมุ่งประเด็นไปที่การติดเชื้อของโรคตาแดง
มีหลายวิธีในการจำแนกชนิดของเยื่อบุตาอักเสบ
แบ่งตามสาเหตุ ดังนี้ :
เยื่อบุตาอักเสบจากสิ่งระคายเคืองหรือสิ่งที่ก่อให้เกิดการแพ้ : สารที่ก่อให้เกิดการแพ้หรือระคายเคือง เช่น มลภาวะ, คลอรีน, สิ่งแปลกปลอม, สิ่งที่ก่อให้เกิดการระคายเคืองตาและการอักเสบ
เกิดจากการติดเชื้อ : แบคทีเรีย หรือไวรัส ที่เป็นสาเหตุของการติดเชื้อ
แบ่งตามความรุนแรง
เยื่อบุตาอักเสบชนิดเฉียบพลัน : มักมีอาการประมาณ 1-2 สัปดาห์ หรืออาจจะ 3-4 สัปดาห์
เยื่อบุตาอักเสบชนิดเรื้อรัง : มีอาการมากกว่า 4 สัปดาห์
ลักษณะและอาการส่วนใหญ่เป็นดังนี้
โรคเยื่อบุตาอักเสบ มักขึ้นอยู่กับการระคายเคือง และการขยายตัวของหลอดเลือดแดงภายในเยื้อบุตา
มีสารคัดหลั่งภายในตา
ตาแฉะ เนื่องจากต่อมน้ำตาผลิตน้ำตาออกมามากกว่าปกติ
ขี้ตาเหนียว เกาะขนตาเยอะมาก โดยเฉพาะเวลาตื่นนอน
ปวดตา รู้สึกไม่สบายภายในดวงตา
ตาบวม เนื่องจากการอักเสบ
รู้สึกคันตา, ร้อน หรือระคายเคืองตา
ไม่สบายตาเมื่อใส่คอนแทคเลนส์
หากเกิดจากการติดเชื้อ อาการตาแดงจะแสดงที่ตาข้างใดข้างหนึ่งก่อนแล้วจึงลุกลามไปที่ตาอีกข้าง
หากเกิดจากสิ่งระคายเคือง เช่น ฝุ่น อาการตาแดงจะแสดงที่ตาทั้งสองข้างพร้อมกัน
ขึ้นอยู่กับสาเหตุของการเกิดโรค บางคนมีอาการคล้ายเป็นหวัด เช่น
มีไข้
ปวดชายโครง
ซึ่งมักเป็นสัญญาณเตือนของการติดเชื้อ
ในเด็กทารกมักเป็นโรคเยื่อบุตาอักเสบ โดยอาการส่วนใหญ่ได้แก่ ตาแดง ตาบวม และเปลือกตาบวม
การรีบไปพบแพทย์จะสามารถช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้น สามารถวิเคราะห์และให้การรักษาได้อย่างทันท่วงที
เยื่อบุตาอักเสบเป็นผลมาจากการติดเชื้อ สามารถติดต่อกันได้ คนเราสามารถรับเชื้อได้จาก
การสัมผัสกัน เช่น การจับมือกันแล้วไปสัมผัสที่ดวงตา
ละอองฝอยภายในอาการ เนื่องจากการไอจาม
การสัมผัสสิ่งของที่มีเชื้อติดอยู่ แล้วไปสัมผัสดวงตา
เยื่อบุตาอักเสบส่วนใหญ่จึงเกิดจากการติดต่อในระหว่างที่มีอาการ คนที่เป็นโรคเยื่อบุตาอักเสบจึงควรอยู่บ้านขณะที่เป็นโรค
ควรปฏิบัติตามคำแนะนำจากแพทย์ เมื่อเชื่อว่าเกิดการติดเชื้อที่ดวงตา
เราควรรีบเข้ารับการแนะนำเมื่อ
อาการปวดตารุนแรงขึ้น
การมองเห็นเปลี่ยนไป
ตาแพ้แสงหรือไวต่อแสง
ดวงตาแดงเข้มขึ้น ข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง
ดวงตารู้สึกเหมือนมีอะไรติดอยู่ภายใน
ปวดศีรษะรุนแรงและรู้สึกไม่สบาย
อาการเหล่านี้อาจนำไปสู่ภาวะของโรคที่รุนแรงขึ้นได้
โรคเยื่อบุตาอักเสบมักมีสาเหตุมาจากทั้งสิ่งก่อให้เกิดการแพ้ หรือการติดเชื้อไวรัส หรือแบคทีเรีย
โดยร้อยละ 80 มีสาเหตุมาจากเชื้อไวรัส ได้แก่
อะดิโนไวรัส (Adenoviruses)
เริม (Herpes viruses)
เอนเทอโรไวรัส (Enteroviruses)
ส่วนสาเหตุจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ได้แก่
เชื้อสแตฟิโลค็อกคัส ออเรียส (Staphylococcus aureus)
เชื้อสแตฟิโลค็อกคัส นิวโมนิอี (Streptococcus pneumoniae)
เชื้อฮีโมฟิลัส อินฟูเอนซ่า (Haemophilus influenza)
เยื่อบุตาอักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย บางครั้งติดต่อจากการมีเพศสัมพันธ์ เช่น เชื้อคลามีเดีย (Chlamydia)
เชื้อโควิด-19 สามารถทำให้เกิดตาแดงได้หรือไม่
เมื่อ กรกฎาคม ปี ค.ศ. 2020 มีรายงานว่า พบผู้ป่วยที่ติดเชื้อโควิด19 แสดงอาการของโรคตาแดงเพียงอย่างเดียว จึงสัญนิฐานว่า อาจเป็นสาเหตุจากการติดเชื้อโควิด19
แม้ว่าเชื้อโคโรน่าจะไม่ใช่สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดโรคตาแดง และนักวิทยาศาสตร์ยังต้องการการวิจัยที่มากกว่านี้เพื่อประกอบการตัดสิน ว่าโรคตาแดงเป็นอาการอย่างหนึ่งของการติดเชื้อโควิด19
โรคตาแดงในเด็กแรกเกิดมักมีสาเหตุมาจากการติดเชื้อ, การระคายเคือง หรือต่อมน้ำตาอุดตัน ซึ่งสาเหตุทั้งหมดมีอาการคล้ายกัน
แบคทีเรีย หรือไวรัส สามารถนำไปสู่การติดเชื้อ โดยมักติดเชื้อระหว่างการคลอด แม้ว่ามารดาจะไม่มีอาการก็ตาม
การติดเชื้อแบคทีเรียส่วนใหญ่เกิดจาก เชื้อหนองใน (Neisseria gonorrhoeae) ที่ทำให้เกิดโรคหนองใน, เชื้อคลาไมเดีย (Chlamydia trachomatis) ส่วนเชื้อไวรัส ได้แก่ เริมที่อวัยวะเพศ แต่เกิดได้น้อย
เยื่อบุตาอักเสบในเด็กทารก มักได้รับการป้องกันการติดเชื้อ โดยการให้ยาหยอดตาทั้งสองข้าง ภายหลังการคลอด ทำให้อาการตาแดงจะหายไปเองภายใน 24-36 ชม.
เปลือกตาอักเสบ (Blepharitis)
ต้อหินเฉียบพลัน (Acute glaucoma)
กระจกตาอักเสบ (Keratitis)
ม่านตาอักเสบ (Iritis)
ซึ่งบางอาการอาจทำให้สูญเสียการมองเห็น หากท่านใดได้รับการรักษาแล้วอาการยังไม่ดีขึ้น ควรกลับไปพบแพทย์
ดูสัญญาณเตือนและอาการที่เกิดขึ้น
ซักประวัติ เช่น ประวัติโรคทางตา และการแพ้ต่างๆ
ในบางรายอาจทำการป้ายเชื้อส่งตรวจหาเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส
การรักษาที่บ้าน มากกว่าครึ่งของผู้ที่ติดเชื้อโรคตาแดง สามารถหายได้เองภายใน 10วัน โดยไม่ต้องใช้ยา โดยแพทย์มักให้เฝ้าสังเกตุอาการและรอให้หายเอง
การดูแลตนเองที่บ้านสามารถทำได้ เพื่อช่วยลดอาการให้หายเร็วและกลับมาเป็นปกติได้ เช่น
ลดอาการปวดตา : ใช้ยาบรรเทาปวด Ibuprofen
เลี่ยงการสวมใส่คอนแทคเลนส์ : เพื่อลดอาการตาแดงที่เป็นอยู่ และทำการเปลี่ยนคอนแทคเลนส์, ภาชนะใส่เลนส์ และน้ำยาแช่เลนส์ใหม่
หลีกเลี่ยงการแต่งหน้า : การแต่งหน้าอาจนำมาซึ่งการติดเชื้อที่ดวงตาได้ และควรเปลี่ยนผลิตภัณฑ์ใหม่
การหยอดน้ำตาเทียม : จะช่วยลดอาการปวดตาลงได้
การใช้ผ้าชุปน้ำอุ่นเช็ดทำความสะอาดรอบดวงตาเพื่อความสะอาด
การประคบอุ่น : เพื่อลดความไม่สบายตา
เลี่ยงการแพร่เชื้อ
เปลี่ยนปลอกหมอน และผ้าเช็ดตัวทุกวัน
เลี่ยงการสัมผัสดวงตาและใบหน้า
ไม่ใช้ของส่วนตัวร่วมกัน
ล้างมือบ่อยๆ
ส่วนใหญ่โรคเยื่อบุตาอักเสบมักหายได้เองโดยไม่ต้องใช้ยา หากรายใดติดเชื้อจากไวรัส แพทย์มักแนะนำให้รักษาอาการที่บ้าน หากเกิดจากการแพ้หรือระคายเคือง ก็ควรเลี่ยงสิ่งที่ก่อให้เกิดอาการ
หากแพทย์สงสัยการติดเชื้อแบคทีเรีย ก็มักจะรักษาด้วยยาปฏิชีวนะ ในรูปของยาหยอดตา
ยาหยอดตาหรือยาป้ายตา ปริมาณในการใช้ขึ้นอยู่กับชนิดของยา ในเด็กเล็กการใช้ยาป้ายตาจะสะดวกกว่า
เลี่ยงการสัมผัสตาภายหลังหยอดยา และไม่ใช้ยาหยอดตาร่วมกับผู้อื่น เพราะอาจเป็นสื่อที่นำสู่การส่งต่อเชื้อแก่กัน
ภายหลังการหยอดยา การมองเห็นอาจจะเบลอเพียงช่วงระยะสั้นๆ
ควรลดความเสี่ยงในการสัมผัสเชื้อหรือการแพร่เชื้อของโรคตาแดง ได้แก่
ไม่สัมผัส หรือขยี้ตา
ล้างมือบ่อยๆ
ถอดคอนแทคเลนส์ทุกครั้งก่อนนอนและทำความสะอาดเลนส์ตามที่คู่มือระบุ
ทำความสะอาดแว่นตาอยู่เสมอ
ไม่ใช้ของใช้ส่วนตัวร่วมกัน เช่น ผ้าเช็ดตัว และเครื่องสำอาง
สวมแว่นตาว่ายน้ำทุกครั้งที่ลงสระน้ำ
การลดความเสี่ยงของสิ่งก่อการระคายเคืองและสิ่งที่ก่อให้เกิดการแพ้ของโรคตาแดง
อยู่ในสถานที่ที่มีอากาศถ่ายเท
หมั่นดูแลทำความสะอาดเครื่องปรับอากาศอยู่เสมอ
หลีกเลี่ยงสถานที่ที่มีควันบุหรี่
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก