โรคครูป (Croup) คืออาการอักเสบของกล่องเสียงและหลอดลมซึ่งส่วนใหญ่พบในเด็กเล็ก อาการไอแห้งที่เกิดจากการอุดตันของทางเดินหายใจในระดับที่แตกต่างกัน และทำให้เสียงแหบตามมาได้
ภาวะการติดเชื้อจากหลานสาเหตุคือสิ่งที่ทำให้เกิดโรคครูปได้ เป็นที่รู้จักกันในชื่อ กล่องเสียงและหลอดลมอักเสบเฉียบพลัน
อาการไอแห้งที่เป็นลักษณะหนึ่งของโรคครูปเป็นผลเนื่องมาจากอาการบวม และอักเสบ บริเวณเส้นเสียงและหลอดลม โดยปกติอาการจะดีขึ้นได้เองภายใน 2 – 3 วัน แต่อาจจำเป็นต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการรุนแรง
โรคครูปนั้นมักเกิดอาการกับเด็กได้ถึง 3 % โดยพบในเด็กที่มีอายุระหว่าง 6 เดือนถึง 3 ปี
แบ่งตามสาเหตุหรือที่มาของอาการไอ ได้ดังนี้
เป็นชนิดที่พบบ่อยที่สุด
โรคครูปชนิดเฉียบพลันมักเกิดจากเชื้อไวรัส อาการมักเกิดขึ้นทันที และมีเป็นช่วง ๆ อาการมักใกล้เคียงกับโรคอื่น ๆ จึงยากต่อการวินิจฉัย
นักวิจัยบางคนให้เหตุผลว่ากลุ่มอาการที่เกิดขึ้นเป็นช่วง ๆ นั้นอาจเชื่อมโยงกับสารก่อภูมิแพ้ อย่างเกสรดอกไม้ หรือผึ้งต่อย หรืออาการแพ้ต่อแอนติเจนของไวรัสแทนที่จะเป็นผลโดยตรงจากการติดเชื้อไวรัส
ไวรัส parainfluenza ชนิดที่ 1, 2 และ 3 คือสาเหตุของโรคครูปถึงร้อยละ 80
Human parainfluenza virus 1 (HPIV-1) เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของโรคครูป ไวรัสชนิดที่ 1 และ 2 ก่อให้เกิดโรคได้ถึง 66 % ไวรัสชนิดที่ 4 มีความเกี่ยวข้องกับโรคอนู่บ้าง แต่ไม่มีหลักฐานที่ชัดเจน
ไวรัสต่อไปนี้มีโอกาสทำให้เกิดโรคครูป ได้แก่:
รูปแบบของการติดเชื้อไวรัสที่พัฒนาจนเกิดโรคครูป:
โรคครูปยังพบว่ามีความสัมพันธ์กับอาการทางพันธุกรรม อย่างอาการเป็น ๆ หาย ๆ และอาการแบบเฉียบพลัน มักพบได้บ่อยในเด็กที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคครูป ความเสี่ยงของการเกิดอาการเป็น ๆ หาย มาจากผลของโรคที่เคยเป็นมาก่อน
โรคครูปจากเชื้อแบคทีเรียเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งพบได้น้อยกว่าโรคไวรัสโคโรนา และสามารถแบ่งเป็นโรคหลอดลมอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย กล่องเสียงอักเสบ (laryngotracheobronchitis: LTB) หลอดลมอักเสบ (LTBP) และโรคคอตีบที่กล่องเสียง
การติดเชื้อแบคทีเรียมักมีอาการคล้ายคลึงกับการติดเชื้อไวรัส แต่โดยทั่วไปมักรุนแรงกว่า และต้องการรักษาด้วยวิธีการที่แตกต่างกัน
กรณีส่วนใหญ่ของโรคครูปจากแบคทีเรีย หรือที่เรียกกันทั่วไปว่าโรคหลอดลมคอติดเชื้อแบคทีเรีย เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียร่วมกันระหว่าง Staphylococcus aureus (S. aureus) และแบคทีเรียอื่น ๆ ได้แก่ S. pyogenes, S. pneumonia, Haemophilus influenza และ Moraxella catarrhalis
อาการหลักของโรคครูปคือ “ไอแห้ง ๆ” ที่อาจเริ่มอย่างกะทันหันในเวลากลางคืน
เด็ก ๆ อาจมีอาการน้ำมูกไหล เจ็บคอ รู้สึกอึดอัด และมีไข้เล็กน้อย ก่อนจะเริ่มมีอาการไอ โรคครูปมักมีอาการไม่รุนแรง และมีอาการน้อยกว่า 1 สัปดาห์ กรณีที่อาการรุนแรงมากขึ้น มักเกิดจากอาการหายใจลำบากเมื่อหลอดลมส่วนบนบวม
อาการที่ไม่รุนแรงในเด็ก 85 % ต้องตรวจวินิจฉัยอย่างเร่งด่วนจึงจะพบสัญญาณของโรคครูป โรคครูปที่รุนแรงพบได้ยาก และมีสัดส่วนต่ำกว่า 1 %ของผู้ป่วย
อาการอื่น ๆ นั้นรวมถึง:
ภาวะแทรกซ้อนที่มาจากโรคครูป ได้แก่ ปอดบวม น้ำท่วมปอด และหลอดลมอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย
กรณีที่มีอาการรุนแรงต้องไปพบแพทย์ แพทย์จะกำหนดแนวทางการรักษา และพิจารณาว่าผู้ป่วยต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลหรือไม่
โรคครูปที่ไม่รุนแรง มักสามารถรักษาได้เองที่บ้าน อาจกำหนดให้ใช้ยาเดกซาเมทาโซนในช่องปากเพียงครั้งเดียว แพทย์จะแนะนำผู้ปกครองเกี่ยวกับวิธีในการจัดการอาการของโรคและลักษณะอาการที่ควรพาผู้ป่วยมาพบแพทย์
ยาเดกซาเมทาโซนเป็นยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์
จากการทดสอบแบบสุ่ม (RCTs) พบว่าการให้ยาเดกซาเมทาโซนในช่องปากเพียงครั้งเดียวในเด็กที่มีอาการไม่รุนแรง จะช่วยลดจำนวนเด็กที่ต้องมาพบแพทย์ได้ในช่วง 7 ถึง 10 วัน
กรณีที่เด็กอายุยังน้อย แต่มีโรคประจำตัว หรือดูไม่สบายมาก แพทย์อาจตรวจวินิจฉัยเพิ่มก่อนสั่งจ่ายยารักษา
ยาสเตียรอยด์ไม่ได้ช่วยให้อาการป่วยหายไวขึ้น แต่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบและสามารถลดความรุนแรงของปัญหาการหายใจได้
มีวิธีการมากมายที่ช่วยให้ผู้ปกครองสามารถจัดการกับอาการของโรคครูปที่บ้านได้
การใช้สติ ไม่ใช่อารมณ์ และพิจารณาอย่างมั่นใจเป็นสิ่งสำคัญสำหรับผู้ดูแลดูแลเด็กที่เป็นโรคครูป เนื่องจากเด็กเล็กที่เป็นโรคครูปมักหงุดหงิดง่าย และร้องไห้บ่อยจนทำให้อาการแย่ลงได้
เด็กที่มีหายใจดังไม่ควรให้นอนในท่านอนราบ
กรณีที่ผู้ดูแลสังเกตเห็นอาการดังต่อไปนี้ควรขอความช่วยเหลือจากแพทย์:
โดยทั่วไปโรครูปจะหายได้เองภายใน 48 ชั่วโมง แต่หากมีอาการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน (URTI) จะมีอาการดังต่อไปนี้:
ผู้ดูแลควรเรียกรถพยาบาลฉุกเฉินหากพบว่าเด็กมีอาการดังต่อไปนี้:
ปัจจัยที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพการรักษาโรคครูปในระดับอาการปานกลางถึงรุนแรง ได้แก่:
ออกซิเจน: ใช้สำหรับเด็กที่มีภาวะออกซิเจนต่ำ และหายใจลำบาก
nebulized adrenaline หรือ epinephrine: ใช้ในกรณีที่มีอาการของโรคครูปรุนแรงเท่านั้น ต้องพิจารณาปรับปริมาณยาทุก ๆ 30 นาที เมื่อใช้รักษาอาการโรคครูปแบบเฉียบพลัน อะดรีนาลีนที่ถูกนำมาใช้ต้องได้รับพิจารณาอาการอยู่เรื่อย ๆ มีประโยชน์ในกรณีที่เด็กเป็นโรคครูปปานกลาง หรือรุนแรง
กลูโคคอร์ติคอยด์: Dexamethasone, budesonide และ prednisone เป็นยาที่มีประสิทธิภาพรักษาภายใน 12 ชั่วโมงเมื่อเริ่มมีอาการ
การใส่เครื่องช่วยหายใจ: เป็นวิธีการสอดท่อเข้าไปในทางเดินหายใจ การใส่เครื่องช่วยหายใจมักจำเป็นต้องใช้ประมาณ 1 %ของผู้ป่วยโรคครูป เมื่อการปัญหาการอุดตันของทางเดินหายใจ และไม่สามารถรักษาได้ด้วยรูปแบบการรักษาอื่น ๆ
(Acetaminophen) และ ibuprofen ใช้เพื่อควบคุมไข้ และอาการปวด ไม่แนะนำให้เช็ดตัวเพื่อควบคุมไข้
สิ่งสำคัญคือผู้ป่วยต้องได้รับของเหลวอย่างเพียงพอ เครื่องเพิ่มความชื้นในอากาศ หรือเครื่องปรับความชื้นด้วยไอเย็น ใช้เพื่อบรรเทาอาการโรคครูป แต่อาจไม่สามารถรักษาอาการได้
ยาแก้ไอและยาลดน้ำมูกไม่ช่วยบรรเทาอาการของโรคครูป
ผู้ปกครองควรสังเกตว่าอาการเกิดขึ้นอย่างกะทันหันในตอนกลางคืนและสามารถหายได้เอง การให้เด็กอยู่ในที่ ๆ เย็นสบายในตอนกลางคืนจะช่วยบรรเทาอาการหายใจลำบากได้เล็กน้อย
โดยปกติยาปฏิชีวนะไม่ได้ใช้เพื่อรักษาอาการที่เกิดจากเชื้อไวรัสเนื่องจากไม่มีประสิทธิภาพ เว้นแต่ใช้รักษาอาการที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียแบบร่วมกันหลายเชื้อ
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก