ปากแห้ง (Dry Mouth) เป็นอาการที่นำไปสู่สภาวะของการขาดน้ำลาย คนที่ปากแห้งคือคนที่มีน้ำลายไม่มากพอที่จะให้มีความชุ่มชื้นในช่องปาก
สภาวะอย่างนี้จะเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า xerostomia, pasties, cottonmouth, drooth, doughmouth, หรือ des.
บทความนี้จะกล่าวถึงสาเกตุ อาการ การวินิจฉัย และการรักษาอาการปากแห้ง
ประเด็นสำคัญหลักๆที่ควรรู้เกี่ยวกับอาการปากแห้ง มีดังนี้
สาเหตุที่อาจทำให้เกิดอาการปากแห้งมีดังนี้:
ยารักษาโรค: ยาตามใบสั่งแพทย์หลายชนิดและยาที่ขายตามร้านขายยาทั่วไป สามารถทำให้เกิดอาการปากแห้งได้ รวมถึงยาแก้แพ้ ยาลดความอ้วน ยาลดความดัน ยาแก้ท้องเสีย ยาคลายกล้ามเนื้อ ยารักษาต่อมปัสสาวะ ยารักษาโรคพาร์คินสันบางตัว และยาอีกหลายชนิดที่นำมาใช้ในการรักษาโรคซึมเศร้า
อายุ: ถึงแม้ว่าอาการปากแห้งจะไม่ได้เกิดขึ้นจากความชรา แต่คนแก่มักจะมีแนวโน้มที่จะใช้ยามากกว่าคนในช่วงวัยอื่น และยาเหล่านั้นก็เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการปากแห้งในคนวัยสูงอายุนี้
ผลข้างเคียงจากการรักษามะเร็ง: การฉายแสงหรือฉายรังสีที่ศรีษะหรือที่ลำคอ (อันเนื่องมาจากการรักษาโรคมะเร็ง) ทำให้ต่อมน้ำลายถูกทำลายได้ ซึ่งหากเป็นเช่นนั้น จะทำให้ความสามารถในการผลิตน้ำลายทำได้น้อยลง หากรักษาโดยวิธีเคมีบำบัด ยาเคมีบำบัดก็มีผลทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงลักษณะเดิมที่เป็นอยู่ตามธรรมชาติของน้ำลาย ตลอดจนปริมาณที่ร่างการจะสามารถผลืตได้ให้น้อยลงอีกด้วย
การบาดเจ็บหรือการผ่าตัด: การบาดเจ็บหรือการผ่าตัดในบริเวณศีรษะหรือลำคอ อาจทำให้เส้นประสาทในบริเวณนี้ได้รับความเสียหาย และเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการปากแห้งได้
ยาสูบ: การเคี้ยวหรือสูบบุหรี่ เป็นการเพิ่มภาวะความเสี่ยงที่จะเกิดอาการปากแห้ง
ภาวะขาดน้ำ: เกิดจากการดื่มน้ำไม่เพียงพอ อาจส่งผลให้ปากแห้งได้
การออกกำลังกายหรือการอยู่ในที่มีอากาศร้อนเกินไป: ในสภาวะเช่นนี้จะทำให้ต่อมน้ำลายแห้งอันเนื่องจากของเหลวในร่างกายจะไปรวมตัวในบางจุดในร่างกาย อาการปากแห้งจะมีอาการมากขึ้นเรื่อยๆ หากออกกำลังกายหรือเล่นต่อเนื่องเป็นเวลานานในสภาวะดังกล่าว
เงื่อนไขบางอย่างของสุขภาพ: ความเจ็บป่วย ลักษณะนิสัยบางประการ มีผลทำให้เกิดอาการปากแห้งได้ เช่น:
สัญญาณและอาการ มีดังนี้:
การรักษาอาการปากแห้งขึ้นอยู่กับปัจจัยที่ทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการเหล่านี้ เช่นอาจจะเกิดจากโรคประจำตัว หรือเกิดจากการใช้ยาบางชนิด ซึ่งหากพบสาเหตุที่แท้จริงแล้วก็จะสามารถรักษาได้จากสาเหตุนั้นๆ โดยจะสามารถลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการรักษาได้
ยา: หากพบว่าอาการปากแห้งเกิดขึ้นจากการใช้ยาบางตัว แทพย์อาจจะทำการลดขนาดยาให้น้อยลงหรือเปลี่ยนชนิดของยาเพื่อให้ให้มีผลน้อยต่อการทำให้เกิดอาการปากแห้ง
การกระตุ้นการผลิตน้ำลาย: แพทย์อาจจะมีการสั่งยาเพิ่มการผลิตน้ำลายให้แก่ผู้มีอาการ เช่น pilocarpine (Salagen) หรือ cevimeline (Evoxac).
ผู้เชี่ยวชาญได้กล่าวว่า การรักษาอาการปากแห้งมีโดยทั่วไปแล้วมี 4 ส่วนใหญ่ๆ ดังนี้:
ผู้ที่มีอาการปากแห้งควรให้ความสำคัญกับสุขอนามัยของช่องปากและฟันเป็นพิเศษ ซึ่งรวมถึงการกำจัดคราบหินปูนและดูแลรักษาอาการเหงือกอักเสบและโรคฟันผุ การแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันเป็นสิ่งสำคัญที่ผู้มีอาการปากแห้งควรทำอย่างสม่ำเสมอ
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก