ระบบทางเดินอาหารประกอบไปด้วยกระเพาะอาหาร, ลำไส้เล็ก, และลำไส้ใหญ่ และมีความเป็นได้ว่าอาจเกิดการทะลุ เป็นรูขึ้นที่ผนังของทางเดินอาหารเหล่านี้ ซึ่งเราเรียกอาการนี้ว่า กระเพาะอาหารทะลุ
กระเพาะอาหารทะลุ (Gastrointestinal Perforation) เป็นโรคที่สร้างความเจ็บปวดที่สามารถนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนอื่นๆได้ ดังนั้นการผ่าตัดเร่งด่วนอาจเป็นเรื่องจำเป็น
ในบทความนี้จะอธิบายสาเหตุและอาการของกระเพาะอาหารทะลุ รวมไปถึงภาวะแทรกซ้อน การวินิจฉัย การรักษาและเมื่อไรควรต้องไปพบแพทย์
กระเพาะอาหารทะลุ คือการเกิดรูขึ้นที่ผนังทางเดินอาหาร หรืออาจรู้จักกันในชื่อดังต่อไปนี้:
คนส่วนใหญ่ที่เกิดภาวะกระเพาะอาหารทะลุคือการเกิดรูขึ้นที่กระเพาะอาหารหรือที่ลำไส้เล็ก
การเกิดรูในลำไส้ใหญ่ หรือที่รู้จักกันว่าคือลำไส้ตอนปลาย มักเกิดขึ้นน้อยที่สุด เฉลี่ยจากประชากรในยุโรปพบแค่ 4 ใน 100,000 คนเท่านั้นที่เป็นโรคลำไส้ตอนปลายทะลุ
การทะลุมีสาเหตุมาจากส่วนประกอบภายในกระเพาะอาหาร ลำไส้เล็ก หรือลำไส้ใหญ่มีการไหลซึมเข้าไปในช่องท้อง ทำให้แบคทีเรียสามารถเข้าไปได้ นำไปสู่โรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบ ซึ่งอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้และมีความจำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน
โรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบคือการอักเสบของเยื่อบุช่องท้อง ที่เป็นส่วนเนื้อเยื่อบางๆในช่องท้อง หากไม่ได้รับการรักษา โรคเยื่อบุช่องท้องอาจเป็นสาเหตุให้เกิดภาวะโลหิตเป็นพิษ ซึ่งอาจทำให้อวัยวะล้มเหลว (Organ Failure) ได้
คนที่เป็นโรคกระเพาะอาหารทะลุ มีความจำเป็นต้องรีบพบแพทย์ทันที โรคลำไส้ทะลุเป็นโรคที่ส่วนใหญ่แล้วต้องรีบทำการผ่าตัดฉุกเฉิน
อาการเบื้องต้นของโรคกระเพาะอาหารทะลุคืออาการปวดท้องรุนแรงและกดเจ็บ บริเวณหน้าท้องนูนหรือรู้สึกแข็งเมื่อสัมผัส
หากเกิดรูขึ้นในกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กผู้ป่วยจะรู้สึกปวดในทันที แต่หากเกิดรูขึ้นที่บริเวณลำไส้ใหญ่อาการปวดจะค่อยๆแสดงอาการ แต่เมื่อเริ่มปวดแล้วอาการปวดจะยังอยู่ตลอดเวลา
อาการปวดจะรุนแรงและแย่หนักกว่าเดิมเมื่อผู้ป่วยมีการเคลื่อนไหวร่างกายหรือเมื่อมีอะไรไปกดโดนบริเวณหน้าท้อง แต่จะรู้สึกปวดน้อยลงหากผู้ป่วยนอนราบลง
อาการอื่นๆของโรคกระเพาะอาหารทะลุเช่น:
หากผู้ป่วยที่มีภาวะกระเพาะอาหารทะลุแล้วพัฒนาไปเป็นโรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบอาจมีอาการอื่นๆตามมาเช่น:
หากโรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบนำไปสู่ภาวะโลหิตเป็นพิษ อาจมีอาการดังต่อไปนี้:
มีโรคหลายโรคที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดกระเพาะอาหารทะลุได้ เช่น:
แม้จะพบได้ไม่บ่อยแต่ก็อาจเกิดขึ้นได้นั่นคือการได้รับอุบัติเหตุจากการผ่าตัดทางการแพทย์ ที่อาจเป็นสาเหตุทำให้เกิดภาวะกระเพาะอาหารทะลุได้ เช่น:
ผู้ป่วยที่มีอาการของโรคกระเพาะอาหารทะลุหรือโรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบควรรีบไปพบแพทย์ทันที
ผู้ป่วยที่มีอาการกระเพาะอาหารทะลุมีความจำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน และโดยเฉพาะยิ่งต้องเป็นเรื่องฉุกเฉินสำหรับรายที่มีอาการภาวะโลหิตเป็นพิษ เพราะอาจทำให้ถึงขั้นเสียชีวิตได้
การวินิจฉัยโรคแพทย์จะระบุโรคได้โดยตรวจสิ่งต่อไปนี้:
คนที่เป็นกระเพาะอาหารทะลุมักมีความจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดฉุกเฉิน
ด้วยการผ่าตัดเปิดช่องท้องและเข้าไปซ่อมแซมรูที่เกิดขึ้นในระบบทางเดินอาหาร
แพทย์จะเอาสสารบางอย่างจากกระเพาะอาหาร, ลำไส้เล็ก, หรือลำไส้ใหญ่ออก เพื่อช่วยรักษาโรคเยื่อบุท้องอักเสบและป้องกันการเกิดภาวะโลหิตเป็นพิษ
สำหรับผู้ป่วยบางรายอาจมีความจำเป็นต้องตัดเอาลำไส้บางส่วนออกไป การผ่าตัดลักษณะนี้อาจนำไปสู่การทำโคลอสโตมี คือการผ่าตัดเอาลำไส้ใหญ่ออกมาเปิดทางหน้าท้องเก็บไว้ในถุงโดยแปะไว้ที่บริเวณหน้าท้อง
แม้จะพบได้ไม่บ่อยแต่ก็มีในบางรายที่โรคกระเพาะอาหารทะลุสามารถเยียวยาตัวเองได้โดยไม่มีความจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัด ในรายที่เป็นแบบนี้การใช้แค่ยาปฏิชีวนะเท่านั้นก็สามารถรักษาโรคได้
ในรายที่เกิดภาวะโลหิตเป็นพิษ มีความจำเป็นต้องได้รับยาปฏิชีวนะทางหลอดเลือดดำให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้
ภาวะแทรกซ้อนจากกระเพาะอาหารทะลุนอกจากการมีเลือดออกภายในและภาวะโลหิตเป็นพิษแล้วนั้น โรคกระเพาะอาหารทะลุยังอาจทำให้เกิดฝีในช่องท้องหรือลำไส้เสียหายถาวร ที่เกิดจากบางส่วนของลำไส้ตาย
ในคนไข้บางรายอาจมีบาดแผลที่ยากต่อการรักษาด้วยการผ่าตัด หรืออาจเกิดอาการติดเชื้อขึ้น การใช้ชีวิตบางอย่างอาจเป็นตัวเพิ่มความเสี่ยงให้เป็นมากขึ้นได้ เช่นสูบบุหรี่, ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไปและมีภาวะโรคอ้วน
อาจมีโรคบางชนิดที่มีผลทำให้แผลยากต่อการรักษาได้เช่น:
โรคกระเพาะอาหารทะลุเป็นโรคที่มีความรุนแรงมีหลายสาเหตุแตกต่างกันออกไป บางชนิดสามารถป้องกันได้มากกว่าบางชนิด
หากผู้ป่วยมีอาการไม่สบายอื่นๆที่อาจนำไปสู่กระเพาะอาหารทะลุ ควรปฏิบัติตามแผนการรักษาตามคำแนะนำจากแพทย์ เพื่อลดความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะดังกล่าว
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก