โดยปกติระดับน้ำตาลในร่างกาย หรือที่เรียกว่ากลูโคส จะเป็นแหล่งให้พลังงานแก่เซลล์และอวัยวะต่างๆ การมีระดับน้ำตามที่มากเกินไปเป็นที่รู้จักว่าเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia)
ตับและกล้ามเนื้อสามารถผลิตน้ำตาลเองได้บ้าง แต่ส่วนใหญ่ร่างกายได้รับน้ำตาลมาจากอาหารและเครื่องดื่มที่มีส่วนประกอบของคาร์โบไฮเดรต (Carbohydrates)
ในทางเดียวกัน การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในระดับปกติ ร่างกายจำเป็นต้องมีอินซุลิน (Insulin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยจับน้ำตาลในกระแสเลือดไปสู่เซลล์ต่างๆและนำไปเก็บเมื่อไม่ได้ใช้งาน
หากร่างกายมีปริมาณอิซูลินไม่เพียงพอ หรืออินซูลินไม่สามารถทำงานได้ จะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น อันเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
น้ำตาลในเลือด เป็นแหล่งพลังงานให้กับอวัยวะในร่างกาย และก่อให้เกิดการทำงานขึ้น
แต่การมีระดับน้ำตาลที่สูงจะไม่ช่วยให้เกิดการสร้างพลังงาน
ในทางตรงกันข้าม น้ำตาลในเลือดสูงจะทำให้เซลล์ในร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลไปใช้ให้เกิดเป็นพลังงานได้
เมื่อบุคคลมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงจะมีอาการ ดังนี้
ปวดศีรษะ และปวดเมื้อยตามร่างกาย
ไม่มีสมาธิ
หิวน้ำ หรือหิวข้าวมาก
รู้สึกเหนื่อย หรือง่วงนอน
การมองเห็นไม่ชัดเจน
ปัสสาวะบ่อย
เมื่อเป็นแผล แผลจะหายช้า
น้ำตาลในเลือดสูงและอินซูลินต่ำ สามารถนำไปสู่ความเสี่ยงในการเกิดคีโตน (Ketones) ซึ่งเป็นสารที่เป็นกรดตัวหนึ่ง ได้จากกระบวนการเผาผลานไขมัน และเกิดภาวะเลือดเป็นกรด (diabetic ketoacidosis : DKA)ในผู้ป่วยเบาหวาน ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน
ซึ่งหากเกิดขึ้นจะมีอาการขึ้นกับแต่ละบุคคล ดังนี้
หายใจถี่
รู้สึกหวานภายในปาก หรือได้กลิ่นหวานในทางเดินหายใจ
สับสบ และไม่รับรู้วันเวลาสถานที่
ขาดน้ำ
หมดสติ
ซึ่งการจะมีอาการดังกล่าว จะต้องมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่า 250 ml/dL
ผู้ป่วยเบาหวานจะเคยสัมผัสประสบการณ์น้ำตาลในเลือดสูงในตอนเช้า
การมีชุดตรวจระดับน้ำตาลในเลือด และชุดตรวจระดับคีโตน ปัจจุบันสามารถหาซื้อได้ตามร้านค้าออนไลน์ เพื่อเอาไว้ตรวจที่บ้านได้
ระดับน้ำตาลในเลือดสูงสามารถนำไปสู่อาการต่างๆมากมาย และภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้น ได้แก่
ปัสสาวะบ่อยและหิวน้ำ : เมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงจะทำให้ไตและกระเพาะปัสสาวะต้องการปริมาณน้ำเพื่อมาเจือจางความเข้นขนของน้ำตาลลง จึงมีน้ำมากขึ้น ส่งผลให้ปัสสาวะบ่อยและหิวน้ำ อย่างไรก็ตามควนดื่มน้ำให้เพียงพอ
น้ำหนักลด : น้ำตาลในเลือดสูงเป็นภาวะที่ทำให้น้ำหนักตัวลดลงอย่างรวดเร็ว หรือลดลงอย่างไม่ได้ตั้งใจ เกิดจากการที่ร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลไปใช้เป็นพลังงานได้ จึงหันไปเผาผลานพลังงานจากกล้ามเนื้อ(โปรตีน) และไขมันแทน
การชา : ระดับน้ำตาลในเลือดสูงเป็นสาเหตุให้เกิดอาการชา หรือแสบร้อน บริเวณปลายมือปลายเท้า เกี่ยวเนื่องจากโรคเบาหวานทำให้ระบบประสาทส่วนปลายเสื่อม เป็นภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวานที่มักเกิดขึ้นหากมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงเป็นเวลานานหลายปี
เมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงจะส่งผลอันตรายต่ออวัยวะภายในร่างกายและระบบต่างๆอยู่ตลอดเวลา การที่หลอดเลือดถูกทำลายจะนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน ดังนี้
หัวใจวาย (Heart attack) หรือ โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
ทำลายดวงตา ทำให้สูญเสียการมองเห็น
โรคไต หรือไตวาย
มีปัญหาในระบบประสาทส่วนปลาย ทำให้เกิดอาการชาปลายมือปลายเท้า รับความรู้สึกลดลง นำไปสู่การเกิดการบาดเจ็บเป็นแผลได้
โรคเบาหวานมีหลายชนิด ที่ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง
เบาหวานชนิดที่ 1 : เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายต่อต้านเซลล์ที่ผลิตอินซูลินภายในตับอ่อน ทำให้ร่างกายไม่มีอินซูลินในการจัดการกับระดับน้ำตาลที่สูงขึ้น
โดยผู้ที่เป็นเบาหวานชนิดที่ 1 ควรได้รับการฉีดอินซูลิน ซึ่งมีทั้งการฉีดด้วยเข็ม เข็มชนิดปากกา หรือทางเครื่องให้ยา เพื่อคงไว้ซึ่งระดับน้ำตาลในเลือดที่เหมาะสม
เบาหวานชนิดที่ 2 : ร่างกายผลิตอินซูลินได้ตามปกติ แต่ร่างกายไม่สามารถนำอินซูลินไปใช้งานได้อย่างเพียงพอเพื่อทำให้ระดับน้ำตาลคงที่ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ภาวะดื้อของอินซูลิน (Insulin resistance)
ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 อาจต้องได้รับอินซูลินในรูปของยาเม็ด, จำกัดอาหาร หรืออกกำลังกาย เพื่อจัดการกับระดับน้ำตาลในเลือด
เบาหวานจากการตั้งครรภ์ : ระหว่างการตั้งครรภ์สามารถเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน และระดับน้ำตาลในเลือดสูงได้ บุคคลควรหมั่นตรวจระดับน้ำตาลในเลือดระหว่างตั้งครรภ์ โดยเบาหวานขณะตั้งครรภ์เป็นภาวะแทรกซ้อนที่ก่อให้เกิดอันตรายต่อแม่และทารกในครรภ์ได้ ซึ่งหากคลอดลูกแล้วเบาหวานก็จะหายไป
ซิสติกไฟโบรซิส (Cystic fibrosis) : มีความเกี่ยวพันกับการทำงานของตับอ่อนในการผลิตอินซูลิน
ยา : ผู้ที่รับประทานยากลุ่มเบต้าบล๊อค (Beta blockers) และสเตียรอย (Steroids) อาจส่งผลต่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงได้
บางครั้งแพทย์อาจไม่สามารถฟันธงถึงสาเหตุของโรคเบาหวานได้ชัดเจน แต่จะมีบางปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดในผู้ป่วยเบาหวาน
โรคเบาหวานชนิดที่ 1 นักวิจัยเชื่อว่าปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อมอาจทำให้ผู้คนป่วยเป๋นเบาหวานชนิดที่ 1 ได้
โดย The National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases(NIDDK) กล่าวว่า การได้รับพันธุกรรมเป็นปัจจัยหนึ่งของการเกิดโรค คล้ายกับการติดเชื้อไวรัส
ทาง The Juvenile Diabetes Research Foundation กล่าวว่าบุคคลไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคเบาหวานชนิดที่ 1 ได้ การออกกำลังกาย, การรับประทานอาหาร หรือการปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตก็ไม่สามารถ เปลี่ยนแปลงผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นได้
ซึ่งโรคเบาหวานชนิดที่ 1 เกิดขึ้นตั้งแต่วัยเด็ก หรือก่อนเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ และสามารถเกิดขึ้นได้ทุกวัย
โรคเบาหวานชนิดที่ 2
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคเบาหวานชนิดที่ 2
พันธุกรรม
น้ำหนักตัวเกินเกณฑ์มาตรฐาน หรือไม่ออกกำลังกาย
มีพ่อแม่ หรือพี่น้องเป็นเบาหวานชนิดที่ 2
เป็นคนเชื้อชาติ แอฟริกา-อเมริกา, อลาสก้า, อินเดียแดง, เอเชีย-อเมริกา, ฮิสแปนิก หรือชาวแปซิฟิค
อายุ 45 ปี ขึ้นไป
ได้รับการรักษาเพื่อลดความดันโลหิตสูง หรือมีความดันโลหิตที่ 140/90 mmHg หรือสูงกว่า
มีระดับไขมันดี HDL ต่ำ หรือมีระดับไตรกรีเซอไรด์ (Triglycerides) สูง
คนที่มีระดับน้ำตาลสูงควรได้รับการวางแผนร่วมกับแพทย์ถึงเป้าหมายของระดับน้ำตาล
ซึ่งควรได้รับการตรวจวัดระดับน้ำตาล โดยผู้ป่วยแต่ละรายมีช่วงของระดับน้ำตาลในเลือดที่ดีแตกต่างกันไป
การตรวจวัดระดับน้ำตาลในควร ก่อนตรวจจำเป็นต้องงดอาหารไม่ต่ำกว่า 8ชม., 2 ชม.หลังอาหาร หรือทั้งสองเวลา
ในบางรายอาจต้องทำการกลืนน้ำตาล เพื่อทดสอบการทนต่อน้ำตาล
ผู้ป่วยเบาหวานหลายท่านอาจตรวจวัดระดับน้ำตาลทุกวันจากเครื่องตรวจน้ำตาลแบบพกพา ซึ่งเครื่องตรวจน้ำตาลดังกล่าวสามารถตรวจหาระดับน้ำตาลในเลือดได้ เพียงหยดเลือดหนึ่งหยดจากปลายนิ้ว หน้าจอเครื่องจะแสดงผลค่าระดับน้ำตาลออกมาภายในเวลาไม่กี่วินาที
ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 หรือผู้ที่เป็ยเบาหวานระหว่างตั้งครรภ์ อาจจำเป็นต้องเปลี่ยนพฤติกรรมการรับประทานอาหาร และออกกำลังกาย หรืออาจจำเป็นต้องรับประทานยาหรือฉีดอินซูลินร่วมด้วย
หมั่นตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือด ตามคำแะนำของแพทย์ และได้รับอินซูลินอย่างถูกต้องถ้าหากเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 1
พูดคุยและร่วมวางแผนกับผู้ดูแล เพื่อจัดเตรียมอาหารได้อย่างเหมาะสม
เลี่ยงโอกาสจากการติดเชื้อ เช่น ล้างมือบ่อยๆ, การเจ็บป่วย หรือเป็นหวัด ซึ่งสิ่งเหล่านี้สามารถทำให้ความดันโลหิตสูงได้
วางแผนการออกกำลังกายและการรับประทานอาหาร เพื่อความสมดุลของระดับน้ำตาลในเลือด
เครียดให้น้อยที่สุด, หมั่นออกกำลังกาย, พักผ่อนให้เพียงพอ และทำกิจกรรมที่ช่วยลดความเครียด เช่น โยคะ หรือนั่งสมาธิ
คนที่เคยมีอาการเหนื่อยล้า กระหายน้ำมากขึ้น ปัสสาวะบ่อยครั้ง หรือน้ำหนักตัวลดลง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อวินิจฉัยปัญหาสุขภาพต่อไป
หมั่นตรวจสุขภาพเป็นประจำ ซึ่งในการตรวจจะมีการตรวจวัดระดับน้ำตาล เพราะบางรายอาจไม่แสดงอาการ
ผู้ที่มีประวัติครอบครัวป่วยเป็นโรคเบาหวาน หรือมีความเสี่ยง ควรเข้ารับการตรวจก่อนกำหนด หรือตรวจให้ถี่ขึ้น
เมื่อเป็นโรคเบาหวาน ภาวะสุขภาพของบุคคลจะขึ้นอยู่กับการดูแลรักษาระดับน้ำตาลในเลือด
เพื่อคงสภาพหรือเพิ่มคุณภาพชีวิต ในผู้ป่วยเบาหวาน ควรปฏิบัติดังต่อไปนี้
ไปพบแพทย์ตามนัด เพื่อตรวจน้ำตาลในเลือด
รับประทานยาตามที่แพทย์สั่ง
ควบคุมอาหารและออกกำลังกายตามแนวทางที่กำหนด
ซึ่งสิ่งเหล่านี้สามารถช่วยให้ผู้ป่วยเบาหวานรักษาระดับน้ำตาลในเลือดได้ รวมไปถึงชะลอการดำเนินของโรคได้
ผู้ป่วยจึงต้องพกเลขประจำตัวโรงพยาบาล รวมไปถึงหากมีการใช้อินซูลิน ควรมีเอกสารสำคัญเกี่ยวกับการเจ็บป่วยติดตัวไว้เผื่อเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉิน
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก