ตาเหล่ (Strabismus) คือ ภาวะอย่างหนึ่งของตาที่ไม่ไปในทิศทางเดียวกัน ในขณะที่ตาข้างหนึ่งโฟกัสที่จุดหนึ่ง แต่ตาอีกข้างกลับมองเข้าด้านใน มองขึ้น มองลง หรือมองออกนอก สามารถเกิดขึ้นเป็นครั้งคราวหรือว่าตลอดเวลา
สาเหตุที่พบได้บ่อย คือ ส่วนควบคุมการเคลื่อนไหวของตา เปลือกตา และ กล้ามเนื้อตาทำงานไม่สัมพันธ์กัน ส่งผลให้ตาทั้งสองข้างไม่สามารถมองไปที่จุดเดียวกันในเวลาเดียวกันได้ เกิดขึ้นเนื่องจากความผิดปกติในสมองทำให้ดวงตาไม่สามารถประสานกันได้อย่างถูกต้อง หรืออาจเกิดจากความผิดปกติของการมองเห็น
จากสถิติของการตรวจสำรวจหาภาวะตาเหล่ในประเทศไทย ปี 2563 พบว่า ความน่าจะเป็นของการเกิดตาเหล่ในระดับความเสี่ยงสูง (high risk) ประมาณ ร้อยละ 1.7 โดยความชุกของตาเหล่ อยู่ที่ 15% (ความชุกของโรค คือ จำนวนผู้ป่วยในประชากรหนึ่งๆ หารด้วยจำนวนประชากรทั้งหมด ค่านี้ใช้ประมาณว่าโรคนี้เกิดบ่อยมากเพียงใดในประชากร)
ตาเหล่สามารถเกิดจากปัจจัยดังต่อไปนี้
สัญญาณของตาเหล่จะเห็นชัดเจนตั้งแต่อายุยังน้อย ตาข้างหนึ่งไม่สามารถมองตรงไปข้างหน้าได้ แต่ถ้าตาเหล่เล็กน้อยอาจจะสังเกตได้ยากกว่า ทารกและทารกแรกเกิดอาจมีลักษณะของตาเหล่ ถ้าหากพวกเขาเหนื่อย แต่ไม่ได้บ่งบอกว่าพวกเขาจะตาเหล่ ผู้ปกครองสามารถไปพบแพทย์ได้เพื่อปรึกษาอาการ ถ้าหากเขากำลังมองคุณอยู่ แล้วตาของเด็กปิดข้างหนึ่ง นี่คือสัญณาณของการเห็นภาพซ้อน (Double vision) หรือ ตาเหล่ ทางที่ดีควรพบแพทย์ โดยอาการตาเหล่มักเกิดตั้งแต่แรกเกิดหรือเกิดขึ้นใน 6 เดือนแรกหลังคลอด
ตาเหล่นั้นมีหลายประเภท เช่น ภาวะตาขี้เกียจ (Amblyopia) สามารถอธิบายสาเหตุหรือทิศการมองของตาได้
ตาเหล่เนื่องจากตำแหน่งของตา
การวินิจฉัยตาเหล่ในระยะเริ่มต้นจะช่วยให้การรักษามีประสิทธิภาพมากขึ้น เมื่อก่อนเชื่อว่าหลังจาก“ ระยะวิกฤต ” ไปแล้วจะไม่สามารถรักษาตาเหล่ได้ ปัจจุบันเชื่อว่าการรักษาตั้งแต่อายุ 6 ปีขึ้นไป สามารถรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้นแล้วตาเหล่สามารถรักษาได้ไม่ว่าอายุเท่าไรก็ตาม
ภาวะตาขี้เกียจ (Amblyopia)
ตาเหล่สามารถนำไปสู่การเห็นภาพซ้อนได้ (Double vision) หากกลับมาเป็นอีกครั้งในวัยผู้ใหญ่ การไม่รักษาอาจนำไปสู่การเกิด amblyopia หรือ “ตาขี้เกียจ” ซึ่งสมองจะเริ่มเพิกเฉยและไม่สนใจต่อข้อมูลจากดวงตาข้างใดข้างหนึ่ง เพื่อหลีกเลี่ยงการมองเห็นภาพซ้อน หากการมองเห็นแย่ลง การปิดตาอีกข้างอาจมีประโยชน์ เนื่องจากสามารถกระตุ้นการมองเห็นได้ บางครั้งตาเหล่สามารถรักษาได้ในเด็กแล้วจะกลับมาเป็นอีกครั้งตอนโต ซึ่งอาจจะนำไปสู่การเห็นภาพซ้อนในตอนโต เนื่องจาก เมื่อถึงเวลานั้นสมองได้รับการฝึกฝนให้รวบรวมข้อมูลจากดวงตาทั้งสองข้างดังนั้นจึงไม่สามารถเพิกเฉยต่อดวงตาทั้งสองข้างได้
เด็กและทารกควรได้รับการตรวจตาเป็นประจำ โดยสมาคมนักทัศนมาตรศาสตร์อเมริกา (The American Optometric Association) แนะนำว่าควรเริ่มตรวจตั้งแต่ 9 เดือน หรือเร็วกว่านั้นหากเด็กมีอาการถ้าหากมีสัญญาณของตาเหล่เกิดขึ้น แพทย์หรือช่างแว่นตาจะแนะนำให้พาเด็กไปพบจักษุแพทย์ จักษุแพทย์อาจใช้ยาหยอดตาเพื่อขยายรูม่านตาก่อนทำการทดสอบ Hirschberg
การทดสอบ Hirschberg การตรวจรีเฟลกซ์กระจกตาโดยฉายไฟ (Corneal Light Reflex) ใช้เพื่อประเมินว่าผู้ป่วยมีอาการตาเหล่หรือไม่ โดยจักษุแพทย์จะส่องไฟเข้าตาและสังเกตว่าแสงสะท้อนจากกระจกตาได้หรือไม่ ถ้าตาชิดกันแสงที่ส่องลงไปจะไปที่กึ่งกลางของกระจกตาทั้งสองข้าง หากแสงไม่ไปที่กึ่งกลางของกระจกตาแสดงว่าผู้ป่วยมีอาการตาเหล่ออกนอก ขึ้นบน เข้าด้านใน หรือ ลงล่าง แต่บางคนอาจเป็นมากกว่าหนึ่งแบบในเวลาเดียวกันได้
การรักษาอย่างทันท่วงทีจะช่วยลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน เช่น โรคตาขี้เกียจ ยิ่งผู้ป่วยอายุน้อยการรักษาก็น่าจะมีประสิทธิภาพมากขึ้น การรักษาประกอบด้วย
การฝึกบริหารกล้ามเนื้อตาสำหรับคนที่มีอาการตาเหล่คือ home-based pencil pushups (HBPP)
วิธีการ HBPP สามารถทำตามขั้นตอนดังต่อไปนี้
จากการศึกษาผู้ป่วยที่ทำ “push-ups” 20 ครั้ง จำนวน 2 รอบ นาน 12 สัปดาห์ ชี้ให้เห็นว่าการฝึกบริหารกล้ามเนื้อตานั้นสามารถ “ เป็นการบำบัดที่ง่ายไม่เสียค่าใช้จ่ายและมีประสิทธิภาพ” นอกจากนี้ยังมีการฝึกบริหารกล้ามเนื้อตาที่บ้านแบบอื่น ๆ เช่น การแกว่งตัวในกระจก
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก