โรคพิษสุนัขบ้า (Rabies) คือ โรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสที่แพร่กระจายโดยการกัดหรือข่วนของสัตว์ กว่าอาการจะปรากฏก็ต่อเมื่อมีการติดเชื้อที่รุนแรงแล้ว
โรคพิษสุนัขบ้า คือ โรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสที่แพร่กระจายผ่านการกัดจากสัตว์ที่ติดเชื้อ ไวรัสประเภทนี้เป็นไวรัส RNA ของตระกูล Rhabdovirus หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที มักจะก่อให้เกิดอันตรายแก่ชีวิต
ไวรัสสามารถส่งผลกระทบต่อร่างกายดังนี้:
เมื่อไวรัสเข้าสู่ระบบประสาท จะก่อให้เกิดการอักเสบของสมองอย่างฉับพลัน และสามารถนำไปสู่อันตรายถึงชีวิตได้ในเวลาไม่นาน
สำหรับอาการของคนที่ได้รับเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า ส่วนใหญ่มีอาการของสมองอักเสบ และไขสันหลังอักเสบ โดยอาการเริ่มแรกของผู้ป่วยจะมีไข้ต่ำๆ เจ็บคอ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ต่อมามีอาการคัน มักเริ่มจากบริเวณแผลที่ถูกกัด แสบๆ ร้อนๆ แล้วลามไปส่วนอื่น บางคนคันมากเกาจนกลายเป็นแผลอักเสบ มีน้ำเหลือง ต่อมาจะกระสับกระส่าย กลัวแสงกลัวลม ไม่ชอบเสียงดัง เพ้อเจ้อ หลุกหลิก กระวนกระวาย หนาวสั่น ตามักเบิกโพลงบ่อยๆ บางครั้งเข้าใจผิดคิดว่าเป็นโรคทางจิต มีอาการกลืนลำบากโดยเฉพาะอย่างยิ่งของเหลว จะเกิดอาการปวดเกร็งทำให้ไม่อยากดื่มน้ำมีอาการกลัวน้ำ จึงมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า โรคกลัวน้ำ ไม่อยากกลืนแม้กระทั่งน้ำลาย จึงทำให้น้ำลายไหล บางคนอาจปวดท้องน้อยและขา คนไข้เพศชายบางรายมีน้ำอสุจิไหลออกมาโดยไม่รู้ตัว กล้ามเนื้อกระตุก แน่นหน้าอก หายใจไม่ออกหรืออาจชักเกร็ง อัมพาต หมดสติและตายในที่สุด
โรคพิษสุนัขบ้าพบได้บ่อยในพื้นที่ที่มีสุนัขจรจัดอยู่เป็นจำนวนมากโดยเฉพาะในเอเชียและแอฟริกา
เชื้อโรคนี้ถูกส่งผ่านทางน้ำลาย โดยเกิดขึ้นเมื่อเราถูกกัดจากสัตว์ที่ติดเชื้อ หรือได้รับน้ำลายจากสัตว์ที่ติดเชื้อเข้าไปในแผลเปิด หรือผ่านเยื่อเมือก เช่น ตาหรือปาก เป็นต้น
พาหะนำโรคที่สำคัญที่สุดสู่มนุษย์ และสัตว์อื่นๆ คือ สุนัข รองลงมาคือแมว พาหะนำเชื้อที่สำคัญในบ้านเราคือ สุนัขและแมว ส่วนในต่างประเทศมักเกิดจากสัตว์ป่ากินเนื้อต่างๆ เช่น สุนัขจิ้งจอก สุนัขป่า Jaguar, Raccon, Skunk เป็นต้น และสำหรับในแถบประเทศละตินอเมริกานั้น ยังพบพาหะที่สำคัญคือ ค้างคาวดูดเลือด (Vampire bat)
อาการโรคพิษสุนัขบ้าประกอบไปด้วย 5 ระยะด้วยกัน:
ระยะนี้ผู้ป่วยจะยังไม่ปรากฏอาการใดๆ โดยปกติจะใช้เวลา 3 ถึง 12 สัปดาห์ แต่ในบางกรณีอาจใช้เวลาเพียง 5 วันหรือมากกว่า 2 ปี
ยิ่งการบริเวณที่ถูกกัดหรือติดเชื้อ อยู่กับใกล้สมองมากเท่าไรผลกระทบก็จะปรากฏเร็วขึ้น
หากอาการโรคพิษสุนัขบ้าได้ปรากฏขึ้นแล้วมักเป็นอันตรายถึงชีวิต หากสงสัยว่าตัวเองได้รับเชื้อพิษสุนัขบ้าควรเข้ารับการรักษาเพื่อพบแพทย์โดยทันที
อาการจะเริ่มปรากฏดังต่อไปนี้:
อาการเหล่านี้จะเกิดขึ้นตั้งแต่ระยเวลา 2 -10 วัน และจะแย่ลงเมื่อเวลาผ่านไป
อาการเมื่อระบบประสาทถูกทำลายมีดังนี้:
และสุดท้ายจะมีอาการหายใจเร็ว และไม่สม่ำเสมอตามมา
หากผู้ป่วยไม่ได้รับการรักษาอย่างทันเวลา และเข้าสู่ระยะโคม่านี้ มีโอกาสในการรอดชีวิตน้อยมาก เพราะเมื่อโคม่าแล้วสามารถเสียชีวิตได้ภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมง
โรคพิษสุนัขบ้า เรารู้จักกันดีในชื่อ โรคกลัวน้ำ เพราะทำให้ผู้ป่วยที่รับเชื้อนี้มีอาการกลัวน้ำ
เมื่อผู้ป่วยพยายามกลืน จะทำให้ลำคอเกิดอาการกระตุก แม้แต่การกลืนน้ำก็อาจทำให้เกิดอาการกระตุกได้ จนทำให้ผู้ป่วยกลัวที่จะกลืนน้ำ
น้ำลายจำนวนมากในปากนั้นมาจากผลกระทบของไวรัสต่อระบบประสาท หากผู้ป่วยยังสามารถกลืนน้ำลายได้ง่ายจะช่วยลดความเสี่ยงในการแพร่กระจายไวรัสไปยังผู้อื่น
หากเราถูกสัตว์ที่มีเชื้อโรคพิษสุนัขบ้ากัด หรือข่วน หรือถูกสัตว์เลียแผลเปิดควรล้างแผล และรอยขีดข่วนทันทีเป็นเวลา 15 นาที ด้วยน้ำสบู่ ไอโอดีน หรือผงซักฟอก เพื่อเป็นการกำจัดไวรัสให้ได้มากที่สุด
หลังจากทำความสะอาดบาดแผลแล้ว ควรรีบไปพบแพทย์สถานพยาบาลใกล้บ้านโดยเร็วที่สุดทันที อย่านิ่งนอนใจ เพราะอาจสายเกินไป เพื่อที่แพทย์จะได้ประเมินและทำการรักษาอย่างเหมาะสมต่อไป เช่น การทำความสะอาดบาดแผล
และรักษาบาดแผล การให้ยาปฏิชีวนะหรือยาแก้ปวดตามอาการ การฉีดยาป้องกันบาดทะยัก รวมถึงการฉีดวัคซีนพิษสุนัขบ้าและอิมมูนโกลบูลินเพื่อป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าด้วย (แพทย์อาจพิจารณาไม่ฉีด
วัคซีนให้ในกรณีไม่มีแผลหรือรอยถลอก เป็นเพียงการถูกเลียหรือสัมผัสน้ำลายสัตว์บริเวณผิวหนังปกติ) หากแพทย์อนุญาตให้กลับบ้านแล้ว หลังจากนั้นถ้ารู้สึกว่ามีความผิดปกติเกิดขึ้น เช่น ปวดแผลมาก
ขึ้น มีอาการบวมขึ้น หรือมีไข้ตัวร้อน ควรรีบกลับไปพบแพทย์เพื่อตรวจหาภาวะแทรกซ้อน
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก