มะเร็งผิวหนังเมลาโนมา (Melanoma) เป็นมะเร็งผิวหนังชนิดหนึ่ง ที่ไม่ได้พบได้ทั่วไป แต่เป็นมะเร็งที่ร้ายแรงมากที่สุดเพราะเป็นแล้วมักจะลุกลามไปยังบริเวณอื่นด้วย
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมารักษาหายได้ยากและโอกาสที่จะทำให้อาการดีขึ้นก็น้อย ปัจจัยเสี่ยงของการเป็นมะเร็งผิวหนัง ได้แก่ การได้รับแสงแดดมากเกินไป เป็นคนมีผิวขาวและมีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็งผิวหนัง เป็นต้น
หากแพทย์วินิจฉัยได้เร็วขึ้นและได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีจะช่วยให้ผู้ที่เป็นมะเร็งผิวหนังมีแนวโน้มที่จะบรรเทาอาการได้
ด้วยเหตุนี้ เราจึงต้องคอยดูเรื่องไฝตามร่างกายว่ามีการเปลี่ยนแปลงหรือโตขึ้นหรือไม่ ใช้ครีมกันแดดเพื่อป้องกันแสงแดดมาสัมผัสผิวหนังโดยตรงและจะทำให้เกิดมะเร็งผิวหนังได้
เราอาจเสี่ยงเป็นมะเร็งผิวหนังได้มากขึ้นหากมีประวัติครอบครัวเป็นโรคนี้
เมลาโนมาเป็นมะเร็งผิวหนังชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้นเมื่อเซลล์สร้างเม็ดสีที่เรียกว่าเมลาโนไซต์กลายพันธุ์และเริ่มแบ่งตัวเพิ่มขึ้น
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมาเกิดขึ้นได้ทุกที่บนผิวหนัง แต่พื้นที่อื่น ๆ ก็กิดขึ้นได้เช่นกัน ในผู้ชาย มะเร็งผิวหนังเมลาโนมามักเกิดบริเวณหน้าอกและแผ่นหลังมากที่สุด ในผู้หญิงจะพบมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาเกิดขึ้นที่ขาบ่อยที่สุด บริเวณอื่น ๆ ที่เราพบมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาบ่อย ได้แก่ บริเวณใบหน้า
อย่างไรก็ตาม มะเร็งผิวหนังเมลาโนมาอาจเกิดขึ้นได้ในดวงตาและส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย รวมถึง ลำไส้ ซึ่งจะเกิดขึ้นไม่บ่อยนัก และมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาจะไม่ค่อยเกิดในผู้ที่มีผิวคล้ำ
ระยะของมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาในช่วงการวินิจฉัยจะช่วยบ่งชี้ว่า มะเร็งผิวหนังเมลาโนมามีการแพร่กระจายไปไกลแค่ไหนและการรักษาแบบใดจึงจะเหมาะสม
วิธีการกำหนดระยะมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาจะอธิบายถึงมะเร็งในห้าระยะคือตั้งแต่ 0 ถึง 4:
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมามีด้วยกัน 4 ประเภท
ซึ่งเป็นมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาประเภทที่พบบ่อยที่สุดและมักเกิดบริเวณลำตัวหรือแขนขา เซลล์มะเร็งมักจะเติบโตอย่างช้า ๆ ในช่วงแรกก่อนที่จะแพร่กระจายไปทั่วผิว
เป็นมะเร็งผิวหนังชนิดที่พบบ่อยเป็นอันดับสองโดยจะเกิดขึ้นที่ลำตัว ศีรษะหรือลำคอ โดยมีแนวโน้มที่จะโตเร็วกว่าชนิดอื่น ๆ และอาจปรากฏเป็นสีแดงหรือสีน้ำเงินดำได้
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมาชนิดตุ่มนูนยังเป็นมะเร็งชนิดที่ลุกลามได้มากที่สุด
มะเร็งชนิดนี้พบได้น้อยกว่าและมีแนวโน้มที่จะเกิดในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกายที่ได้รับแสงแดดมากเกินไปและนานเป็นเวลาหลายปี เช่น ใบหน้า
โดยเริ่มจากการตกกระแบบฮัทชินสันหรือชนิดเลนทิโกมาลิกนาซึ่งมีลักษณะเป็นคราบบนผิวหนังก่อน โดยมักเติบโตช้าและมีอันตรายน้อยกว่ามะเร็งผิวหนังชนิดอื่น ๆ
ซึ่งเป็นมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาชนิดที่ไม่ได้เกิดขึ้นบ่อย โดยส่วนใหญ่จะเกิดขึ้น
มะเร็งผิวหนังชนิดนี้พบบ่อยที่สุดในผู้ที่มีผิวคล้ำ
งานวิจัยถึงสาเหตุที่แท้จริงของมะเร็งผิวหนังเมลาโนมายังคงมีอยู่เรื่อย ๆ
อย่างไรก็ตาม นักวิทยาศาสตร์พบว่าคนที่มีผิวบางประเภทมีแนวโน้มที่จะเกิดมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาได้ง่ายกว่า
ปัจจัยต่อไปนี้อาจทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งผิวหนัง:
ปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้สามารถหลีกเลี่ยงได้ เช่น เลี่ยงแสงแดดและไม่ทำให้ผิวไหม้ การเลี่ยงแดดจัด ๆ และการป้องกันไม่ให้ผิวไหม้จากแสงแดดจะช่วยลดความเสี่ยงของมะเร็งผิวหนัง เตียงอาบแดดยังเป็นแหล่งของรังสีอัลตราไวโอเลต (UV) ที่เป็น
หากสามารถแยกความแตกต่างระหว่างไฝหรือฝ้ากระธรรมดากับสิ่งที่บ่งบอกถึงมะเร็งผิวหนังและรีบปรึกษาแพทย์ทันทีก็ช่วยให้แพทย์สามารถวินิจฉัยมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาในระยะเริ่มต้นได้
ในระยะแรก เนื้องอกอาจตรวจพบได้ยาก สิ่งสำคัญคือต้องตรวจสอบผิวว่ามีการเปลี่ยนแปลงหรือไม่
การเปลี่ยนแปลงลักษณะของผิวหนังเป็นตัวบ่งชี้ที่สำคัญว่ามีมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาหรือไม่ ซึ่งแพทย์ก็จะใช้วิธีการดูการเปลี่ยนแปลงของผิวหนังซึ่งเป็นหนึ่งในกระบวนการวินิจฉัย
นอกจากนี้ ให้พบแพทย์ได้ทันที หากเกิดอาการดังต่อไปนี้:
การตรวจ ABCDE เป็นวิธีการสำคัญในการเปิดเผยรอยโรคที่อาจเป็นมะเร็ง ชื่อการตรวจ ABCDE อธิบายลักษณะง่าย ๆ ห้าประการในการตรวจหาไฝที่ช่วยให้เราสามารถยืนยันหรือบอกความแตกต่างว่าอะไรคือมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาหรือไม่ใช่ได้
ลักษณะไม่สมมาตร (Asymmetric – A): ไฝที่ไม่เป็นมะเร็งมักจะกลมและสมมาตร ในขณะที่ไฝที่เป็นมะเร็งอาจมีลักษณะไม่สมมาตร
ขอบของไฝ (Border – B): ลักษณะขอบของไฝที่อาจเป็นระเร็งนี้มีมักมีผิวขรุขระและไม่เรียบ และอาจดูดำคล้ำ มีรอยบากหรือมีสีขุ่น
สี (Color – C): มะเร็งผิวหนังเมลาโนมามักจะมีเฉดสีไม่สม่ำเสมอ ได้แก่ สีดำ สีน้ำตาลและสีแทน อาจเป็นเม็ดสีขาวหรือน้ำเงิน
เส้นผ่าศูนย์กลาง (Diameter – D): มะเร็งผิวหนังเมลาโนมาอาจทำให้ขนาดของไฝเปลี่ยนแปลงไป เช่น หากไฝมีขนาดใหญ่กว่าหนึ่งในสี่ของเส้นผ่านศูนย์กลางหนึ่งนิ้วก็อาจเป็นมะเร็งได้
การเปลี่ยนแปลง (Evolving): หากเวลาผ่านไปหลายสัปดาห์หรือหลายเดือน แล้วไฝเกิดการเปลี่ยนแปลงอาจเป็นสัญญาณของมะเร็งผิวหนังได้
การรักษามะเร็งผิวหนังก็ใช้วิธีเดียวกันกับมะเร็งอื่น ๆ วิธีรักษามะเร็งที่ง่ายที่สุดคือการเข้าถึงเนื้อเยื่อมะเร็งและตัดออกให้หมด ด้วยเหตุนี้ การผ่าตัดจึงเป็นตัวเลือกการรักษามาตรฐานเพื่อรักษามะเร็งผิวหนังเมลาโนมา
และแพทย์อาจใช้การผ่าตัดเพื่อกำจัดรอยโรคและเนื้อเยื่อที่ไม่เป็นมะเร็งบางส่วนรอบ ๆ ออกด้วย เมื่อศัลยแพทย์นำรอยโรคออก ก็จะส่งไปที่แผนกพยาธิวิทยาเพื่อตรวจสอบว่ามะเร็งกินพื้นที่ไปมากแค่ไหนและเพื่อให้แน่ใจว่าเอามะเร็งออกทั้งหมดไม่ให้เหลือ
หากมะเร็งผิวหนังเมลาโนมากินพื้นที่บริเวณผิวหนังจำนวนมากอาจจำเป็นต้องใช้วิธีปลูกถ่ายผิวหนัง
หากมีความเสี่ยงที่มะเร็งจะแพร่กระจายไปยังต่อมน้ำเหลือง แพทย์อาจทำการตัดชิ้นเนื้อต่อมน้ำเหลืองเพื่อส่งตรวจ
นอกจากนี้ แพทย์ยังอาจใช้วิธีการฉายรังสีเพื่อรักษามะเร็งผิวหนังเมลาโนมา โดยเฉพาะมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาระยะท้าย ๆ
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมาอาจแพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่น ๆ ได้ หากเกิดการมะเร็งผิวหนังเมลาโนมา แพทย์จะให้เข้ารับการรักษา ซึ่งขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่มีมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาแพร่กระจาย ได้แก่ :
การหลีกเลี่ยงรังสียูวีในปริมาณมากช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งผิวหนังได้ ซึ่งเราสามารถป้องกันตัวเองจากการเกิดมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาได้โดย:
แพทย์แนะนำให้หลีกเลี่ยงการอาบแดดด้วยเครื่องอาบแดด การโดนแสงจากโคมไฟแรง ๆ และการอาบแดดกลางแจ้ง
แต่แนะนำให้ “รับวิตามินดีจากอาหาร [ที่ดีต่อสุขภาพ] ซึ่งรวมถึง อาหารที่อุดมไปด้วยวิตามินดีตามธรรมชาติ อาหารและเครื่องดื่มที่เสริมด้วยวิตามินดีและ/หรืออาหารเสริมวิตามินดี”
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมามักเกิดกับผิวหนัง โดยมักทำให้ไฝที่มีอยู่เกิดการเปลี่ยนแปลง
เราสามารถตรวจพบอาการแสดงเริ่มต้นของมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาได้ด้วยตนเอง โดยการตรวจไฝที่มีอยู่ และฝ้า และกระสีอื่น ๆ เป็นประจำ นอกจากนี้ เราควรไปตรวจหลังบ่อย ๆ เพราะไฝอาจเกิดแต่เรามองไม่เห็น
คู่สามีภรรยา สมาชิกในครอบครัว เพื่อนหรือแพทย์ช่วยตรวจหลังและบริเวณอื่น ๆ ที่มองเห็นได้ยากได้ โดยไม่ต้องใช้อุปกรณ์อื่น ๆ ช่วย
หากผิวเกิดการการเปลี่ยนแปลงก็จำเป็นต้องให้แพทย์ตรวจเพิ่มเติม
แอพพิลเคชั่นบางตัวอ้างว่าช่วยให้เราสามารถระบุและติดตามการเปลี่ยนแปลงไฝได้ แต่หลายแอพพลิเคชั่นก็ไม่น่าเชื่อถือ
แพทย์อาจใช้เครื่องมือตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์หรือภาพถ่ายเพื่อตรวจสอบรอยโรคโดยละเอียด
หากสงสัยว่าเป็นมะเร็งผิวหนัง แพทย์ผิวหนังจะช่วยตรวจชิ้นเนื้อเพื่อดูว่าเป็นมะเร็งหรือไม่ การตรวจชิ้นเนื้อเป็นขั้นตอนที่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญจะเก็บตัวอย่างรอยโรคและส่งไปตรวจในห้องปฏิบัติการ
มะเร็งผิวหนังเมลาโนมาเป็นมะเร็งชนิดลุกลามซึ่งอาจเป็นอันตรายเมื่อแพร่กระจาย อย่างไรก็ตาม คนที่ตรวจพบรอยโรคได้เร็วอาจมีแนวโน้มที่จะรักษาให้ดีขึ้นได้
จากสถิติพบว่า ผู้ที่เป็นมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาจะมีชีวิตอยู่ได้ 5 ปี
หากแพทย์วินิจฉัยและรักษามะเร็งผิวหนังเมลาโนมาก่อนที่จะแพร่กระจาย ผู้ป่วยจะมีเปอร์เซนต์การรอดชีวิตถึง 5 ปีอยู่ที่ 98% อย่างไรก็ตาม หากมะเร็งผิวหนังเมลาโนมาแพร่กระจายไปยังเนื้อเยื่อส่วนลึกหรือต่อมน้ำเหลืองในบริเวณใกล้เคียง อัตราการรอดชีวิตจะลดลงเหลือ 64%
หากมะเร็งผิวหนังเมลาโนมากระจายไปยังอวัยวะหรือเนื้อเยื่อที่ทั่วร่างกาย ความเป็นไปได้ที่จะมีชีวิตรอดถึง 5 ปีนั้นจะลดลงเหลือ 23%
ด้วยเหตุนี้ การติดตามการเปลี่ยนแปลงของไฝจึงสำคัญมาก และควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจว่ามีการเปลี่ยนแปลงที่ผิดปกติหรือโตขึ้นหรือไม่ การดูแลตัวเองเชิงป้องกันก็มีความสำคัญเช่นกันเมื่อต้องอยู่กลางแดดเป็นเวลานาน
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก