โรคแอดดิสัน (Addison’s Disease) หรือภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเป็นภาวะที่พบได้น้อย เกิดขึ้นเนื่องจากร่างกายผลิตฮอร์โมนบางชนิดได้ไม่เพียงพอ ต่อมหมวกไต (ซึ่งอยู่ด้านบนของไต) ผลิตคอร์ติซอล (ฮอร์โมนความเครียด) และ แอลโดสเตอโรน น้อยเกินไป
ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเกิดขึ้นได้ในทุกเพศทุกวัยและอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต การรักษาคือรับฮอร์โมนทดแทน
อาการของโรคแอดิสัน
อาการของต่อมหมวกไตบกพร่องเกิดขึ้นอย่างช้าๆ เป็นเวลาหลายเดือน ทำให้ไม่ทันสังเกตเห็นอาการจนกระทั่ง ความเครียด เช่นความเจ็บป่วยและบาดเจ็บทำให้อาการแย่ลง
อาการมีดังนี้:
- ร่างกายอ่อนเพลีย
- น้ำหนักลดและเบื่ออาหาร
- สีผิวคล้ำขึ้น
- ความดันเลือดต่ำ อาจเป็นลมได้
- อยากรับประทานอาหารรสเค็ม
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ปวดท้อง ท้องเสีย
- ปวดกล้ามเนื้อ ปวดตามข้อ
- หงุดหงิดง่าย
- ซึมเศร้า มีพฤติกรรมเปลี่ยนไป
- ขนบนร่างกายร่วง สมรรถภาพทางเพศลดลงในผู้หญิง
ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเฉียบพลัน Acute adrenal failure (Addisonian Crisis)
อาการและอาการแสดงของโรคอาจแสดงให้เห็นเฉียบพลัน ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเฉียบพลันอาจนำไปสู่ภาวะช็อคซึ่งถึงแก่ชีวิตได้ ควรพบแพทย์หากมีอาการเหล่านี้:
- อ่อนเพลียมาก
- สับสน
- ปวดหลังส่วนล่างหรือปวดขา
- ปวดท้องรุนแรง อาเจียน ท้องเสียทำให้ขาดน้ำ
- สติสัมปชัญญะลดลง เพ้อ
- ความดันเลือดต่ำ
- ค่าโพแทสเซียมในเลือดสูง ค่าโซเดียมในเลือดต่ำ
สาเหตุของโรคแอดิสัน
ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเกิดจากต่อมหมวกไตได้รับความเสียหายทำให้ไม่สามารถผลิตฮอร์โมน(คอร์ติซอล และ แอลโดสเตอโรน )ได้เพียงพอ ต่อมหมวกไตเป็นส่วนหนึ่งของระบบต่อมไร้ท่อ ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะสำคัญในร่างกาย
ต่อมหวกไตมีสองส่วน ส่วนในเรียกว่าเมดุลล่า สร้างฮอร์โมนคล้ายอะดรินาลิน ส่วนนอก(เปลือก)เรียกว่าคอร์เท็กซ์ สร้างฮอร์โมนชื่อคอร์ติโคสเตียรอยด์ คอร์ติโคสเตียรอยด์มีดังนี้ :
- กลูโคคอร์ติคอยด์ (Glucocorticoids) และ คอร์ติซอลมีส่วนทำให้ร่างกายเปลี่ยนอาหารเป็นพลังงาน และทำให้ระบบภูมิคุ้มกันต่อสู้กับความเครียด
- มิเนราโลคอร์ติคอยด์ (Mineralocorticoids) ซึ่งรวมถึงแอลโดสเตอโรน ควบคุมระดับโซเดียมและโพแทสเซียมในร่างกายเพื่อให้ความดันเลือดอยู่ในเกณฑ์ปกติ
- แอนโดรเจน (Androgens) คือฮอร์โมนเพศชายสร้างขึ้นเป็นจำนวนน้อยทั้งในเพศชายและเพศหญิง ฮอร์โมนตัวนี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางเพศในเพศชาย ทำให้มีมวลกล้ามเนื้อ ความต้องการทางเพศ และทำให้มีสุขภาพดีในทั้งสองเพศ
ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องแบบปฐมภูมิ
คือภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเกิดเมื่อต่อมหมวกไตชั้นนอกถูกทำลายและไม่สามารถผลิตฮอร์โมนได้มากพอ เกิดขึ้นจากโรคภูมิคุ้มกันต้านตนเอง (Autoimmune disease) ระบบภูมิคุ้มกันของผู้ที่มีโรคนี้ทำลายต่อมหมวกไตชั้นนอก ผู้ที่มีโรคนี้มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคภูมิคุ้มกันต้านตนเองแบบอื่นๆด้วย
สาเหตุอื่นๆ
- วัณโรค
- การติดเชื้อของต่อมหมวกไต
- มะเร็งที่ลุกลามไปถึงต่อมหมวกไต
- เลือดออกในต่อมหมวกไต อาจมีภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องเฉียบพลันโดยไม่มีอาการล่วงหน้า
ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องแบบทุติยภูมิ
ต่อมใต้สมองสร้างฮอร์โมนแอดรีโนคอร์ติโคทรอพิก(ACTH)ทำหน้าที่กระตุ้นให้ต่อมหมวกใตชั้นนอกสร้างฮอร์โมน เนื้องอกไม่ร้ายแรงที่ต่อมใต้สมอง การอักเสบและ ผ่าตัดเนื้องอกต่อมใต้สมองเป็นสาเหตุทำให้ผลิตฮอร์โมนไม่มากพอ
การมีฮอร์โมนแอดรีโนคอร์ติโคทรอพิกน้อยไปทำให้มีกลูโคคอร์ติคอยด์ และแอนโดรเจนน้อยด้วย ถึงแม้ว่าต่อมหมวกไตอยู่ในสภาวะปกติ การผลิตฮอร์โมนมิเนราโลคอร์ติคอยด์ไม่ได้รับผลกระทบจากการมีฮอร์โมนแอดรีโนคอร์ติโคทรอพิกน้อย
อาการคล้ายกับอาการภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องแบบปฐมภูมิ แต่ผู้ที่มีภาวะต่อมหมวกไตบกพร่องแบบทุติยภูมิผิวจะไม่คล้ำลงและไม่มีอาการขาดน้ำหรือความดันเลือดต่ำ มักมีน้ำตาลในเลือดต่ำ
สาเหตุชั่วคราวเกิดจากการทานคอร์ติโคสเตียรอยด์เพื่อรักษาโรคหอบหืดหรือข้ออักเสบ และหยุดทานคอร์ติโคสเตียรอยด์ทันที โดยไม่ได้ค่อยๆลดปริมาณยา
นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/addisons-disease/symptoms-causes/syc-20350293
- https://www.nhs.uk/conditions/addisons-disease/
- https://www.healthline.com/health/addisons-disease
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15095-addisons-disease
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก