เดกซ์โทรเมททอร์แฟน (Dextromethorphan) ใช้บรรเทาอาการไอชั่วคราวที่มีสาเหตุจากหวัด, ไข้หวัด หรือภาวะอื่นๆ เดกซ์โทรเมททอร์แฟนเพียงแค่บรรเทาอาการไอแต่ไม่ได้รักษาสาเหตุของการไอหรือช่วยให้ฟื้นหาย ซึ่งยาดังกล่าวถูกจัดอยู่ในกลุ่มยาแก้ไอ (Antitussives) ออกฤทธิ์ลดการสั่งการของสมองส่วนที่ทำให้เกิดอาการไอ
วิธีใช้
เดกซ์โทรเมททอร์แฟนมีทั้งแบบชนิดเม็ดแคปซูล, ชนิดเม็ดเคี้ยว, ชนิดเม็ดอม และชนิดน้ำแขวนลอย รับประทานได้ทุก 4-12 ชม.เมื่อมีอาการ ควรอ่านฉลากกำกับยาอย่างละเอียด และปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรหากมีส่วนไหนที่ไม่เข้าใจ ไม่ควรรับประทานยาเกินกว่าที่แนะนำในหนึ่งวัน เนื่องจากอาจเกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ สามารถใช้ยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟนอย่างเดียวและใช้ร่วมกับยาต้านฮีสตามีน(antihistamines) ยาแก้ไอ และยาแก้คัดจมูก แต่ควรระวังเพราะการใช้ยาร่วมกันตั้งแต่ 2 ตัวขึ้นไป อาจพบว่ายาบางตัวมีการออกฤทธิ์ที่คล้ายกัน ส่วนประกอบของยาคล้ายกัน ซึ่งอาจเป็นยาตัวเดียวกันแต่มีชื่อทางการค้าที่แตกต่างกันไป นำมาสู่การใช้ยาเกินขนาดได้ ทั้งนี้การใช้ยาดังกล่าวต้องให้ความสำคัญหากจะใช้ยาในเด็ก เนื่องจากในเด็กที่อายุต่ำกว่า 4 ปีไม่แนะนำให้ใช้ยาดังกล่าว หรือหากเด็กอายุระหว่าง 4-11 1ปี ควรอ่านฉลากยาและปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด ไม่ควรให้เด็กใช้ยาในขนาดยาสำหรับผู้ใหญ่ ใบกำกับยาจะระบุขนาดยาสำหรับแต่ละช่วงวัยไว้อย่างชักเจน สามารถรับประทานตามคำแนะนำได้
รวมไปถึงยาชนิดน้ำ หากต้องใช้อุปกรณ์ในการตวงยา ควรใช้ช้อนยาโดยเฉพาะเพื่อให้ได้ขนาดยาตามที่ต้องการ ดีกว่าใช้ช้อนรับประทานอาหารทั่วไป
ยาชนิดเม็ดอม ให้อมยาไว้ที่ลิ้นและกลืนหลังจากที่มันละลายแล้ว
หากเป็นยาชนิดเม็ดเคี้ยว คุณสามารถละลายยาในปากหรือเคี้ยวก่อนกลืน
หากเป็นยาชนิดน้ำแขวนลอย ควรเขย่าให้ตัวยาผสมเข้ากันก่อนรับประทานเสมอ
หากรักษาด้วยยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟนแล้วอาการไม่ดีขึ้นภายใน 7 วัน ควรหยุดยาและไปพบแพทย์เพื่อปรับแผนการรักษาต่อไป
ข้อควรระวัง
ก่อนใช้ยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟน
- ควรแจ้งประวัติการใช้ยาปัจจุบันของคุณแก่แพทย์และเภสัชกรทราบเสมอ เนื่องจากส่วนประกอบของยาบางอย่างอาจก่อให้เกิดปฏิกิริยาต่อกันของยาได้ ทั้งนี้รวมไปถึงผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร, วิตามิน, สมนุไพรต่างๆที่คุณรับประทานหรือกำลังวางแผนที่จะทาน
- ไม่ควรใช้ยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟนหากคุณกำลังใช้ยาต้านเศร้ากลุ่ม Monoamine oxidase (MAO) inhibitor ซึ่งได้แก่ Isocarboxazid (Marplan), Phenelzine (Nardil), Selegiline (Eldepryl, Emsam, Zelapar) และ Tranylcypromine (Parnate) หรือหากคุณหยุดยาต้านเศร้ากลุ่มนี้มาแล้วก็ควรหยุดยามากกว่า 2 สัปดาห์
- แจ้งให้แพทย์ทราบหากคุณมีอาการไอร่วมกับมีเสมหะปริมาณมาก หรือหากคุณมีประวัติมีอาการหายใจลำบาก เช่น หอบหืด(asthma), โรคถุงลมโป่งพอง(emphysema), หลอดลมอักเสบเรื้อรัง(chronic bronchitis)
- แจ้งให้แพทย์ทราบหากคุณกำลังตั้งครรภ์ หรือวางแผนที่จะมีบุตร รวมไปถึงกำลังให้นมบุตร
- หากคุณเป็นโรคฟีนิลคีโตนูเรีย (phenylketonuria :PKU) ซึ่งเป็นโรคทางพันธุกรรมที่ต้องมีการควบคุมอาหารเป็นพิเศษ โดยในยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟนชนิดเม็ดเคี้ยวบางยี่ห้อมีเดกซ์โทรเมททอร์แฟน มีรสหวานจากแอสพาเทม ซึ่งเป็นแหล่งของฟีนิลอะลานีน(phenylalanine)
การลืมยา
หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานทันทีที่นึกขึ้นได้ หากใกล้เวลายาของมื้อถัดไปก็สามารถข้ามไปรับประทานยาของมื้อถัดไปตามเวลาปกติได้เลย โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็นสองเท่า
ผลข้างเคียง
เดกซ์โทรเมททอร์แฟนอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดผลข้างเคียงได้:
- วิงเวียน
- ง่วงนอน
- วิตกกังวล
- กระสับกระส่าย
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ปวดท้อง
ผลข้างเคียงบางอย่างก็เป็นภาวะเร่งด่วนทางการแพทย์ ที่ต้องรียไปพบแพทย์โดยเร็ว:
- ผื่น
การเก็บรักษายา
- เก็บยาให้มิดชิด ห่างจากมือเด็กและสัตว์เลี้ยง เก็บยาไว้ที่อุณหภูมิห้องได้ หลีกเลี่ยงความชื้น
- ไม่ควรทิ้งยาลงในสุขภัณฑ์ภายในห้องน้ำหรือตามท่อระบายน้ำ ควรทิ้งในถังขยะให้ถูกประเภทชยะอย่างเหมาะสม
หากเกิดภาวะฉุกเฉิน หรือใช้ยาเกินขนาด
หากคุณใช้ยาเกินขนาด สามารถโทรศัพท์ติดต่อศูนย์พิษวิทยาในพื้นที่ หรือหากเกิดภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่ร้ายแรง โทร 1669 เรียกรถฉุกเฉินมารับไปรักษาต่อไป
อาการของการใช้ยาเกินขนาด
- คลื่นไส้
- อาเจียน
- ง่วงนอน
- เวียนศีรษะ
- มึนงง
- การมองเห็นเปลี่ยนไป
- หายใจลำบาก
- หัวใจเต้นเร็ว
- เห็นภาพหลอน
- ชัก
- อาการโคม่า
สิ่งที่ควรทราบ
หากคุณมีข้อสงสัยเกี่ยวกับยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟนสามารถปรึกษาเภสัชกรได้
ด้านล่างเป็นชื่อทางการค้าของเดกซ์โทรเมททอร์แฟน ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญในการเลือกซื้อยาเดกซ์โทรเมททอร์แฟนตามร้านขายยา เนื่องจากตัวยามีชื่อทางการค้ามากมาย เช่นเดียวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หรือวิตามินต่างๆ
ชื่อทางการค้าของเดกซ์โทรเมททอร์แฟน
- Babee Cof®
- Benylin®
- Children’s Robitussin Cough Long-Acting®
- Dexalone®
- Diabetuss®
- Pertussin ES®
- Scot-Tussin Diabetes CF®
- Silphen DM®
- Vicks DayQuil Cough®
- Vicks Formula 44 Custom Care Dry Cough®
- Zicam Cough MAX®
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก