โรคบิด (Desentery) คืออาการลำไส้อักเสบ โดยส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นที่บริเวณลำไส้ใหญ่
โรคบิดทำให้เกิดอาการปวดท้องตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงปวดท้องอย่างรุนแรงและมีอาการท้องร่วงร่วมด้วย ซึ่งมีมูกและเลือดปนมากับอุจจาระด้วย
ถ้าหากผู้ที่เป็นโรคบิดไม่ได้ดื่มน้ำในประมาณที่เพียงพออาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้
อาการนี้เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียชิเกลลาหรือเกิดจากการติดเชื้อจากแบคทีเรียม
ข้อมูลต่อไปนี้คือประเด็นสำคัญเกี่ยวกับโรคบิด สำหรับรายละเอียดเพิ่มเติมอยู่ในบทความหลัก
ของเหลวและโดยเฉพาะน้ำเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันภาวะขาดน้ำ
โรคบิดเป็นโรคที่อยู่ในกลุ่มของโรคติดเชื้อที่ทำให้เกิดอาการท้องร่วงรุนแรง
ในทุกๆ ปี ทั่วโลกมีรายงานผู้ป่วยด้วยโรคบิดที่มีสาเหตุมาจากการติดเชื้อจากแบคทีเรียชิเกลลาอยู่ระหว่าง 120 ถึง 165 ล้านราย ซึ่งมีผู้ป่วยจำนวน 1 ล้านรายเสียชีวิตด้วยอาการท้องบิดท้องเสีย โดยผู้ป่วยโรคท้องบิดมากกว่า 60 เปอร์เซ็นเป็นเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 5 ปีและอาศัยอยู่ในประเทศกำลังพัฒนา
ผลตรวจจากห้องปฏิบัติการระบุว่าการติดเชื้อโรคท้องบิดเกิดจากเชื้อแบคทีเรียชิเกลลาหรืออะมีบา
ถ้าหากจำเป็นต้องได้รับการรักษาจะต้องทำการรักษาโดยอ้างอิงจากผลตรวจบ้างเชื้อแบคทีเรียดังกล่าว
อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยที่มีอาการท้องร่วงหรืออาเจียน ควรดื่มน้ำให้มากๆ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะขาดน้ำ
ถ้าหากผู้ป่วยไม่สามารถดื่มน้ำหรือหากมีอาการท้องร่วงและอาเจียนอย่างรุนแรงจำเป็นต้องทำการรักษาด้วยการให้น้ำเกลือทางหลอดเลือดดำและติดตามอาการ
การรักษาผู้ป่วยโรคบิดบาซิลลารี (bacillary dysentery)
โรคบิดบาซิลลารีมีอาการไม่รุนแรง มักพบในผู้ป่วยที่อาศัยอยู่ในประเทศที่พัฒนาแล้ว ซึ่งมีสุขาภิบาลที่ดี โดยปกติแล้วผู้ป่วยจะหายเองได้โดยไม่ต้องเข้ารับการรักษา
อย่างไรก็ตามผู้ป่วยควรดื่มน้ำให้เพียงพอ
ในกรณีที่มีอาการรุนแรง สามารถรักษาได้ด้วยการใช้ยาปฏิชีวนะ
วิธีรักษาคือการใช้ยาฆ่าเชื้ออะมีบา เพื่อให้แน่ใจว่าจะไม่เชื้ออะมีบาหลงเหลืออยู่ในร่างกายหลังจากได้รักษาอาการต่างๆ จนหายดีแล้ว
ฟลาจิลหรือเมโทรนิดาโซล เป็นยาปฏิชีวนะที่ใช้รักษาอาการโรคบิด โดยรักษาได้ทั้งเชื้อจากแบคทีเรียและปรสิต
หากผลตรวจจากห้องปฏิบัติการไม่ชัดเจน ผู้ป่วยอาจต้องรับการรักษาด้วยยาปปฏิชีวะและยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย แต่อย่างไรก็ตามขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของอาการ
ผู้ป่วยโรคท้องบิดจะมีอาการท้องเสียและปวดท้องอย่างรุนแรง
อาการของโรคบิดมีตั้งแต่ระดับที่ไม่รุนแรงไปจนถึงรุนแรง ส่วนมากเป็นผลมาจากคุณภาพของระบบสุขาภิบาลในแต่ละพื้นที่ที่เกิดการติดเชื้อ
ในประเทศที่พัฒนาแล้ว สัญญาณและอาการของโรคมีแนวโน้มที่จะมีความรุนแรงน้อยกว่าในประเทศกำลังพัฒนาหรือในพื้นที่เขตร้อน
ลักษณะของอาการที่ไม่รุนแรง ได้แก่
โดยปกติผู้ป่วยมักแสดงอาการดังกล่าวประมาณ 1-3 วัน หลังการติดเชื้อและจะหายภายใน 1 สัปดาห์
ผู้ป่วยบางรายมีอาการแพ้แลคโตสร่วมด้วย ซึ่งจะมีอาการดังกล่าวเป็นเวลานาน บางครั้งอาจกินเวลานานหลายปี
มักมีอาการแสดงออกภายในระยะเวลา 1-3 วัน หลังการติดเชื้อ โดยปกติจะมีอาการปวดท้องและท้องร่วง แต่ไม่มีมูกหรือเลือดปนมากับอุจจาระและอาจมีการถ่ายอุจจาระบ่อยร่วมด้วย
อาการทั่วไปอื่นๆ มีดังต่อไปนี้
หากมีอาการปวดท้องบิดไม่รุ่นแรง ไม่จำเป็นต้องพบแพทย์เนื่องจากอาการปวดท้องจะดีขึ้นหายเองภายในเวลาไม่กี่วัน
ผู้ป่วยโรคบิดอะมีบาอาจมีอาการ ดังนี้
หากเชื้ออะมีบาที่ฝังตัวอยู่ที่ผนังลำไส้สามารถทะลุผนังลำไส้ออกไปได้และแพร่กระจายไปยังกระแสเลือดก็จะทำให้เกิดการติดเชื้อในอวัยวะต่างๆ ได้
เมื่อมีแผลที่ลำไส้เกิดขึ้นทำให้มีเลือดออกเป็นสาเหตุทำให้ผู้ป่วยอุจจาระเป็นเลือด
และอาการดังกล่าวจะเกิดขึ้นเรื่องเป็นเวลาหลายสัปดาห์
เนื่องจากเชื้ออะมีบายังคงอยู่ในร่างกายของผู้ป่วย แม้อาการปวดท้องจะหายไปแล้ว ดังนั้นอาการของโรคบิดอาจเกิดขึ้นอีกเมื่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอ
การรักษาจะช่วยลดอัตตราการรอดชีวิตของเชื้ออะมีบา
สาเหตุของโรคบิด
โดยปกติแล้วเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียชิเกลลา (Shigella bacillus.)
โรคบิดบาซิลลารีหรือโรคบิดไม่มีตัว
โรคบิดชนิดนี้มีอาการรุนแรง มีสาเหตุมาจากเชื้อแบคทีเรียในกลุ่มชิเกลลา
สามารถพบได้ในพื้นที่ที่มีสุขอนามัยไม่ดีและสามารถแพร่กระจายได้จากการปนเปื้อนของเชื้อในอาหาร
โรคบิดชนิดนี้พบบ่อยที่สุดในยุโรปตะวันตกและสหรัฐอเมริกา พบในผู้ที่ไม่ได้เคยเดินทางไปในพื้นที่เขตร้อนมาก่อน ก่อนเกิดการติดเชื้อ
โรคบิดอะมีบาหรือโรคบิดมีตัว
โรคบิดชนิดนี้มีสาเหตุมาจากเชื้ออะมีบา
เชื้ออะมีบาจะรวมตัวกันเพื่อสร้างถุงหุ้มที่เรียกว่าซีสต์ และออกจากร่างกายไปในรูปของอุจจาระ
ในบริเวณที่มีการสุขาภิบาลไม่ดี สามารถพบเชื้ออะมิบาปนเปื้อนในอาหารและน้ำ ทำให้เกิดการติดเชื้อในผู้ป่วยรายอื่นๆ ได้ เนื่องจากเชื้อชนิดนี้สามารถอยู่รอดภายนอกร่างกายของมนุษย์ได้เป็นเวลานาน
นอกจากนี้เชื้ออะมีบายังสามารถอาศัยอยู่บนมือของเราได้ หากไม่ได้ล้างมือหลังการใช้ห้องน้ำ การปฏิบัติตามสุขอนามัยที่ดีช่วยลดความเสี่ยงในการแพร่กระจายเชื้อได้
พบได้บ่อยในพื้นที่เขตร้อน
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก