เยื่อหุ้มสมองอักเสบ (Meningitis) คือ การอักเสบของของเหลวและเยื่อหุ้มสมองบริเวณรอบๆสมองและไขสันหลัง
อาการบวมจากเยื่อหุ้มสมองอักเสบมักก่อให้เกิดสัญญาณและอาการต่างๆ เช่น ปวดศีรษะ มีไข้และคอเคล็ด
กรณีส่วนใหญ่ของเยื่อหุ้มสมองอักเสบเกิดจากการติดเชื้อไวรัส รวมไปถึงการติดเชื้อแบคทีเรีย ปรสิตและเชื้อรา อาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบบางกรณีจะดีขึ้นได้เองภายในสองถึงสามสัปดาห์โดยไม่จำเป็นที่จะต้องได้รับการรักษา แต่ในบางกรณีอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตและจำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะในกรณีฉุกเฉิน
คุณควรไปพบแพทย์ทันที หากสงสัยว่ามีอาการของโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ การรักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากแบคทีเรียในระยะเริ่มต้นสามารถป้องกันภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงได้
อาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบในระยะเริ่มต้นอาจคล้ายกับไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ อาการอาจเกิดขึ้นภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมง หรืออาจใช้เวลาหลายวันในการแสดงอาการ
อาการที่มักจะแสดงออกในผู้ป่วยที่มีอายุมากกว่า 2 ปี ได้แก่ :
คุณควรไปพบแพทย์ทันที หากคุณหรือคนในครอบครัวมีอาการของเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เช่น :
เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อแบคทีเรียเป็นเรื่องร้ายแรงและอาจถึงแก่ชีวิตได้ภายในไม่กี่วัน หากไม่ได้รับการรักษาในทันทีอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการถูกทำลายของสมองอย่างถาวรหรือเสียชีวิตได้
จึงจำเป็นอย่างมากที่จะปรึกษาแพทย์ทันที หากสมาชิกในครอบครัวหรือคนรู้จักมีอาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบ แพทย์อาจแนะนำให้รับประทานยาเพื่อหลีกเลี่ยงการติดเชื้อ
การติดเชื้อไวรัสเป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของเยื่อหุ้มสมองอักเสบ รองลงมาด้วยการติดเชื้อแบคทีเรีย สาเหตุที่พบได้น้อยที่สุดคือการติดเชื้อราและปรสิต เนื่องจากการติดเชื้อแบคทีเรียอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ดังนั้นการระบุสาเหตุจึงเป็นสิ่งสำคัญของโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
แบคทีเรียที่เข้าสู่กระแสเลือด เดินทางไปที่สมองและไขสันหลัง ทำให้เกิดอาการอักเสบอย่างเฉียบพลัน โดยแบคทีเรียอาจเข้าไปในเยื่อหุ้มสมองโดยตรงหรือเกิดจากการติดเชื้อในหูหรือไซนัสกะโหลกศีรษะร้าว หรือเกิดจากการผ่าตัดซึ่งมีโอกาสพบได้น้อยมาก
แบคทีเรียทที่แตกต่างกันไป อาจทำให้เกิดอาการแตกต่างกันไปดังนี้ :
เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากไวรัสมักไม่รุนแรงและมักหายได้เอง กรณีส่วนใหญ่เกิดจากกลุ่มของไวรัสที่เรียกว่า เอนเทอโรไวรัส ซึ่งมักพบบ่อยในช่วงปลายฤดูร้อนและต้นฤดูใบไม้ร่วง ไวรัสชนิดอื่นๆ เช่น ไวรัสเริม ไวรัสเอชไอวี ไวรัสคางทูม ไวรัสเวสต์ไนล์ อาจทำให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากไวรัสได้
แบคทีเรียและเชื้อราที่บุกรุกเยื่อและของเหลวรอบสมอง ทำให้เกิดอาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบเรื้อรัง เยื่อหุ้มสมองอักเสบเรื้อรังจะเกิดขึ้นตั้งแต่สองสัปดาห์ขึ้นไป อาการของเยื่อหุ้มสมองอักเสบเรื้อรัง คือ ปวดศีรษะ มีไข้ อาเจียน คล้ายกับอาการของเยื่อหุ้มสมองอักเสบเฉียบพลัน
เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อราเป็นเรื่องแปลกในสหรัฐอเมริกา มักเกิดจากการหายใจเอาสปอร์ของเชื้อราที่พบได้ในดิน ไม้ผุและมูลนก เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อราไม่ติดต่อจากคนสู่คน เยื่อหุ้มสมองอักเสบจาก Cryptococcal เป็นรูปแบบของเชื้อราที่พบได้ทั่วไป ซึ่งมีผลต่อผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น โรคเอดส์ ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาด้วยยาต้านเชื้อรา โดยภาวะนี้สามารถเกิดขึ้นซ้ำได้หลังจากรักษาหายแล้ว
ปรสิตสามารถทำให้เกิดอาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบชนิดหายาก เรียกว่า eosinophilic meningitis เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากปรสิตอาจเกิดจากการติดเชื้อของพยาธิตัวตืดในสมอง (cysticercosis) หรือมาลาเรียในสมอง เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากอะมีบาเป็นอาการที่พบได้ยาก ปรสิตที่ทำให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบมักจะติดจากสัตว์ คนมักติดเชื้อจากการกินอาหารที่ปนเปื้อนพยาธิเหล่านี้ เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากปรสิตไม่แพร่กระจายระหว่างคน
เยื่อหุ้มสมองอักเสบอาจเกิดจากสาเหตุอื่นๆที่ไม่เกี่ยวข้องกับการติดเชื้อ เช่น ปฏิกิริยาทางเคมี การแพ้ยา มะเร็งบางชนิด
ในการรักษาโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบนั้น แพทย์จะพิจารณาตามสาเหตุและชนิดของเชื้อที่ผู้ป่วยได้รับ โดยผู้ป่วยที่มีอาการเฉียบพลันแพทย์จะให้ยาปฎิชีวนะทางหลอดเลือดดำทันที นอกจากนี้แพทย์อาจยังให้เฝ้าระวังในเรื่องของอาการชัก และสมองบวม ซึ่งอาจเป็นอาการจากผลข้างเคียง ในบางกรณีที่ไม่รุนแรงแพทย์อาจให้พักรักษาตัวเองที่บ้านหลังจากจ่ายยาที่จำเป็น และผู้ป่วยควรนวนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอและดื่มน้ำมาก ๆ
นอกจากนี้แล้วยังมีวัคซีนที่สามารถป้องกันโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบได้ นั่นคือ
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก