ไข้ละอองฟาง (Hay Fever) หรือโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้เป็นภาวะที่พบบ่อยซึ่งมีอาการคล้ายโรคหวัด อาจมีอาการจาม เลือดคั่ง น้ำมูกไหลและความดันในไซนัสร่วมด้วยได้
โดยเกิดจากการตอบสนองต่อการแพ้สารในอากาศ เช่น ละอองเกสรดอกไม้ ในแต่ละช่วงปี จะมีสารต่าง ๆ ล่องลอยอยู่ในอากาศ และในจำนวนนั้นอาจเป็นสารก่อภูมิแพ้ที่มีปฏิกิริยาต่อการรับสารของแต่ละคนได้
แม้ชื่อของโรคจะหมายถึงการแพ้ละอองฟาง แต่ไข้ละอองฟางไม่ได้หมายความว่าคนนั้นจะต้องแพ้หญ้าแห้งและมีไข้เสมอไป หญ้าแห้งแทบจะไม่เคยเป็นสารก่อภูมิแพ้และการเป็นไข้ไม่ใช่อาการโรค
ไข้ละอองฟางเป็นอาการแพ้สารในอากาศ เช่น ละอองเกสรดอกไม้
อาการแพ้เกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันเข้าใจผิดคิดว่าสารที่ไม่เป็นอันตรายนั้นเป็นสารอันตราย และร่างกายจะปล่อยสารเคมีออกมาเพื่อต่อสู้กับสารอันตรายที่มันเข้าใจผิดนั้น ปฏิกิริยานี้ทำให้เกิดอาการดังกล่าว
สารก่อภูมิแพ้มักเป็นสารทั่วไปที่ระบบภูมิคุ้มกันในคนส่วนใหญ่ไม่ตอบสนองหรือตอบสนองเพียงเล็กน้อยเท่านั้น
อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยบางรายต้องการการรักษาเนื่องจากอาการของโรคอาจทำให้พวกทำภารกิจประจำวันได้ยากขึ้น
การรักษาอาจไม่ช่วยจำกัดอาการออกไปได้ แต่สามารถลดผลกระทบของโรคได้
บางครั้ง ไข้ละอองฟางจะมีสาเหตุมาจากละอองต่าง ๆ อาการของโรคอาจเกิดในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งของปี ขึ้นอยู่กับว่า ผู้ป่วยแพ้สารใด
ผู้ที่แพ้ละอองเกสรดอกไม้ทั่วไปจะมีอาการรุนแรงมากขึ้นเมื่อจำนวนละอองเกสรดอกไม้มีมากขึ้น
อาการทั่วไป ได้แก่ :
อาการที่รุนแรงอาจรวมถึง:
ในบางกรณี ผู้ที่เป็นโรคหอบหืดอาจมีอาการหอบและหายใจไม่ออกเมื่อเกิดอาการของไข้ละอองฟาง
การรักษาประเภทที่ทำได้เองที่บ้านอาจช่วยรักษาไข้ละอองฟางได้ บางครั้ง การผสมผสานการรักษาหลาย ๆ วิธีอาจเป็นวิธีที่ดีที่สุด โดยแพทย์อาจแนะนำตัวเลือกต่าง ๆ ให้
สเปรย์ต้านฮีสตามีนหรือยาเม็ด: ตามร้านยาทั่วไป มียาหลายตัวที่ยับยั้งการปล่อยสารเคมีฮิสตามีน โดยยาเหล่านี้บรรเทาอาการน้ำมูกไหล คันและจามได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่จะไม่สามารถคลายอาการอุดตันบริเวณไซนัสได้ ยาต้านฮิสตามีนรุ่นเก่า ๆ อาจทำให้ง่วงนอนได้
ยาหยอดตา: ช่วยลดอาการคันและบวมในดวงตา มักใช้ควบคู่ไปกับยาอื่น ๆ ยาหยอดตามักมีโครโมไกลเคต
คอร์ติโคสเตียรอยด์ใช้ทางจมูก: สเปรย์เหล่านี้รักษาอาการอักเสบที่เกิดจากไข้ละอองฟาง โดยรักษาให้หายระยะยาวอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้อาจใช้เวลาราวหนึ่งสัปดาห์จึงจะเห็นผล เช่น ฟลูติคาโซน ยาเวรามิสต์ นาโซเน็กซ์และเบโคเนซ อาจมีกลิ่นหรือรสไม่พึงประสงค์หรือระคายเคืองจมูก
คอร์ติโคสเตียรอยด์ชนิดรับประทาน: อาการไข้ละอองฟางรุนแรงอาจตอบสนองต่อยาเม็ดเพรดนิโซนได้ดีตามที่แพทย์กำหนด แต่จะใช้ได้ดีในระยะสั้นเท่านั้น หากใช้เป็นเวลานานจะทำให้เกิดต้อกระจก กล้ามเนื้ออ่อนแรงและโรคกระดูกพรุนได้
การรักษาด้วยภูมิคุ้มกันบำบัด: การรักษาด้วยภูมิคุ้มกันบำบัดช่วยบรรเทาอาการได้ในระยะยาวโดยค่อย ๆ ลดความไวของระบบภูมิคุ้มกันต่อสารก่อภูมิแพ้ที่ทำให้เกิดอาการของโรค โดยปกติแล้ว การฉีดวัคซีนหรือยาหยอดใต้ลิ้นสำหรับผู้ที่มีอาการร้ายแรงสามารถทำได้ โดยเฉพาะหากการรักษาด้วยวิธีอื่น ๆ ไม่ได้ผล
การบำบัดด้วยภูมิคุ้มกันอาจทำให้มีอาการภูมิแพ้บรรเทาในระยะยาวและอาจช่วยป้องกันการเกิดโรคหอบหืดและโรคภูมิแพ้ใหม่ ๆ
แพทย์ให้มีการฉีดยา แต่การให้ภูมิคุ้มกันบำบัดแบบหยดใต้ลิ้นหรือยาที่ละลายใต้ลิ้นสามารถนำกลับมาทำเองที่บ้านได้
การบำบัดทางเลือกที่อาจรักษาไข้ละอองฟาง ได้แก่ การฝังเข็ม แต่ผลการศึกษายังไม่ยืนยันว่าจะรักษาได้ดีมาก
ไม่แนะนำให้ใช้สมุนไพร
ในระหว่างตั้งครรภ์ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนรับประทานยาเพื่อป้องกันผลเสียที่อาจเกิดขึ้นต่อพัฒนาการของทารกในครรภ์
การตรวจการรับความรู้สึกแหลมคมช่วยระบุได้ว่าอะไรเป็นสาเหตุของอาการแพ้
เพื่อระบุวิธีการรักษาที่ถูกต้อง แพทย์จะตรวจดูอาการและสอบถามประวัติโรคของผู้ป่วยและครอบครัว
การตรวจเลือดหรือผิวหนังสามารถระบุได้ว่าผู้ป่วยแพ้สารใด
ในการทดสอบทางผิวหนัง แพทย์จะแทงผิวหนังด้วยสารก่อภูมิแพ้ในจำนวนหนึ่งเป็นเวลาหนึ่งนาที
การตรวจเลือดจะแสดงระดับของการสร้างสารภูมิต้านทานที่เรียกว่า อิมมูโนโกลบูลิน อี (IgE) โดยสารนี้จะสูงหากเกิดอาการแพ้ ทั้งนี้ การทดสอบนี้ใช้เวลาประมาณ 20 นาที
สารภูมิต้านทานที่เรียกว่า อิมมูโนโกลบูลิน อี (IgE) ในระดับ 0 บ่งชี้ว่าไม่มีความไวต้อการแพ้ ในขณะที่ 6 บ่งชี้ความไวสูงต่อการแพ้
การทดสอบผิวหนังอีกอย่างหนึ่งคือการฉีดสารก่อภูมิแพ้ใต้ผิวหนังและตรวจสอบปฏิกิริยาประมาณ 20 นาทีหลังฉีด
เราไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคภูมิแพ้ได้ แต่ผู้ที่มีไข้ละอองฟางอาจพบว่าบางอย่างอาจมีประโยชน์ในการลดผลกระทบจากโรคได้
เคล็ดลับมีดังต่อไปนี้:
ไข้ละอองฟางเกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันผิดเข้าใจผิดว่าสารต่าง ๆ ในอากาศที่ไม่เป็นอันตรายนั้นเป็นภัยคุกคามต่อระบบภายใน
ร่างกายจะสร้างแอนติบอดีที่เรียกว่าอิมมูโนโกลบูลินอี (IgE) เพื่อโจมตีภัยคุกคามและจะปล่อยสารเคมีฮิสตามีนออกมา ฮีสตามีนเป็นสาเหตุที่ให้เกิดอาการต่าง ๆ ที่เกิดจากการแพ้
ไข้ละอองฟางตามฤดูกาล ได้แก่ ละอองเกสรดอกไม้และสปอร์ที่ทำให้เกิดอาการในบางช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งของปีเท่านั้น
ตัวอย่างของสาเหตุที่ทำให้เกิดไข้ละอองฟาง ได้แก่ :
ปัจจัยบางอย่างเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดไข้ละอองฟางได้
ปัจจัยทางพันธุกรรม: หากสมาชิกในครอบครัวใกล้ชิดมีไข้ละอองฟางหรือโรคภูมิแพ้อื่น ๆ ความเสี่ยงก็จะสูงขึ้น
โรคภูมิแพ้อื่น ๆ หรือโรคหอบหืด: ผู้ที่เป็นโรคภูมิแพ้อื่น ๆ หรือโรคหอบหืดมีแนวโน้มที่จะมีไข้ละอองฟางเช่นกัน
เพศและอายุ: ก่อนเข้าสู่วัยรุ่น ไข้ละอองฟางพบได้บ่อยในเด็กผู้ชาย แต่หลังวัยรุ่นไปแล้ว ผู้หญิงจะได้รับผลกระทบมากกว่า
วันเกิด: คนที่เกิดในช่วงฤดูที่มีละอองเกสรดอกไม้สูงมีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นไข้ละอองฟางกว่าคนอื่น
บุหรี่มือสอง: การสัมผัสกับควันบุหรี่ในช่วงขวบปีแรก ๆ ของชีวิตจะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดเป็นไข้ละอองฟาง
ปัจจัยอื่น ๆ ได้แก่ การเป็นลูกคนหัวปีที่มาจากครอบครัวเล็กหรือครอบครัวที่มีรายได้สูง ปัจจัยเสี่ยงสามประการสุดท้ายนี้อาจเชื่อมโยงกับการติดเชื้อในวัยเด็ก
ทารกที่มีการติดเชื้อในวัยเด็กไม่บ่อยอาจมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดปัญหาด้านภูมิต้านทานผิดปกติในช่วงชีวิตบั้นปลาย
ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาไข้ละอองฟาง อย่างไรก็ตาม อาการของไข้ละอองฟางสามารถจัดการได้ในช่วงที่มีจำนวนละอองเกสรสูง
สำหรับการรักษาเพื่อให้ได้ผลในปีแรกควรเริ่มการรักษา 3 เดือนก่อนฤดูที่ละอองเกสรต่าง ๆ จะแพร่กระจาย
การรักษาอย่างต่อเนื่องอาจมีผลในการลดอาการเพิ่มภูมิคุ้มกันต่อสารก่อภูมิแพ้และเพิ่มคุณภาพชีวิตได้ สามปีของการรักษาแสดงให้เห็นว่าช่วยลดความไวต่อละอองเรณูในระยะยาวได้
อย่างไรก็ตาม หากอาการไม่ดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญหลังจากผ่านไปหนึ่งปี ควรหยุดการรักษาเนื่องจากไม่น่าจะได้ผล
ไข้ละอองฟางอาจร้ายแรงขึ้น โดยลุกลามไปยังปอดและกลายเป็นโรคหอบหืดจากภูมิแพ้ ผู้ที่เป็นโรคภูมิแพ้เกสรดอกไม้อาจมีแนวโน้มที่จะเกิดอาการแพ้อื่น ๆ เช่น การแพ้อาหาร
ไข้ละอองฟางที่รุนแรงอาจทำให้เยื่อเมือกของจมูกไวต่อสิ่งระคายเคืองอื่น ๆ เช่น ควันบุหรี่หรืออากาศแห้ง ซึ่งทำให้เกิดไซนัสอักเสบได้
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก