ภาวะติดเชื้อไกอาเดียหรือไข้บีเวอร์ (Giardia Lamblia) คือการติดเชื้อปรสิตในระบบย่อยอาหาร ซึ่งมีอาการต่างๆ ได้แก่ ไม่สบายท้องอย่างรุนแรงและท้องเสีย แต่บางคนไม่มีอาการ
โดยปรสิตชื่อไกอาร์เดีย แลมเบลีย (Giardia Lamblia) ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่สามารถมองเห็นได้จากกล้องจุลทรรศน์เท่านั้นเป็นสาเหตุของโรคนี้
จากข้อมูลของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) ภาวะติดเชื้อไกอาเดียเป็นโรคพยาธิในลำไส้ที่พบบ่อยที่สุดในสหรัฐอเมริกา
ภาวะติดเชื้อไกอาเดียเกิดขึ้นได้ทั่วโลก แต่พบได้บ่อยในพื้นที่ที่มีการสุขาภิบาลไม่ดี ในประเทศกำลังพัฒนาอาจส่งผลกระทบต่อประชากร 20 ถึง 30 เปอร์เซ็นต์ในคราวเดียว และในบางพื้นที่ ประชากร 100 เปอร์เซนต์มีภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
อาการของภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
อาการไม่สบายท้องและมีไข้เป็นอาการทั่วไปของภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
บางคนที่มีภาวะภาวะติดเชื้อไกอาเดียอาจไม่แสดงอาการ แต่ก็ยังสามารถแพร่เชื้อได้
อาการอาจปรากฏขึ้นในช่วง 1 ถึง 3 สัปดาห์หลังการติดเชื้อ
โดยอาการอาจรวมถึง:
- มีไข้เล็กน้อย
- อุจจาระเป็นน้ำหรืออ่อนและท้องผูก
- ท้องร่วงและมีลมที่มีกลิ่นเหม็น
- มีภาวะขาดน้ำ (dehydration)
- มีอาการท้องอืด ปวดและเป็นตะคริว
- อาการเรอและกลิ่นปากหรือลมหายใจมีกลิ่นเหม็น
- รู้สึกเหนื่อยล้าอ่อนเพลีย
- อาการเสียดท้องและอาหารไม่ย่อย
- เบื่ออาหารและน้ำหนักลด
- คลื่นไส้
- รู้สึกครั่นเนื้อครั่นตัวเหมือนจะไม่สบาย
- ถ่ายเป็นมันเยิ้มแต่ไม่มีเลือด
อาการท้องร่วงทำให้เกิดภาวะขาดน้ำได้ หากการสูญเสียน้ำรุนแรง อาจเป็นอันตรายได้โดยเฉพาะกับเด็กทารก ซึ่งสำคัญที่ต้องทำคือต้องกินของเหลวมาก ๆ โดยเฉพาะน้ำ
โดยปกติอาการจะดีขึ้นภายใน 2–6 สัปดาห์ แต่อาจใช้เวลานานกว่านี้ได้ และยาจะช่วยเร่งการฟื้นตัวได้
สาเหตุของภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
ภาวะติดเชื้อไกอาเดียมีด้วยกัน 2 ประเภท
ประสิตที่ทำอันตรายต่อร่างกายจะอยู่ในลำไส้คนเราหรือสัตว์ที่ติดเชื้อ
ส่วนที่ยังเป็นก้อนหรือถุงน้ำอยู่และไม่ได้สร้างความเสียหายอะไรก็จะอย่างนั้นเป็นเวลาหลายเดือน
ปรสิตออกออกจากร่างกายของโฮสต์ได้เมื่อโฮสต์ที่เป็นคนหรือสัตว์เบ่งอุจจาระขับถ่าย
ประสิตเหล่านี้เมื่ออยู่นอกร่างกายของโฮสต์จะสร้างเกราะป้องกันแข็ง ๆ และจะยังเป็นซิสต์การ์เดียอยู่ ซีสต์สามารถอยู่รอดได้เป็นเวลาหลายเดือนในสิ่งแวดล้อมหนึ่ง
ลมแรงสามารถเอาซีสต์จากมูลสัตว์ที่ติดเชื้อในพื้นที่เพาะปลูกและพัดไปในทิศทางใดก็ได้
การติดเชื้อมักแพร่กระจายเมื่อคนดื่มน้ำที่สัมผัสกับอุจจาระที่ติดเชื้อโดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศที่มีสุขอนามัยไม่ดี
ปัจจัยเสี่ยงในเกิดภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
การแพร่เชื้อสามารถเกิดขึ้นได้ด้วยวิธีต่อไปนี้:
- สัมผัสพื้นผิวที่มีปรสิตแล้วแล้วเอามือมาสัมผัสปาก
- มากับแหล่งน้ำ เช่น โดยการบริโภคน้ำหรือน้ำแข็งที่ผ่านการบำบัดไม่เหมาะสม ว่ายน้ำหรือกินอาหารที่ล้างด้วยน้ำที่ปนเปื้อนหรือปลูกในสถานที่ที่มีปรสิตไกอาเดียอาศัยอยู่
- มาจากการล้างมือที่ไม่ถูกสุขอนามัยหลังจากใช้ห้องน้ำหรือเมื่อจัดการกับอาหาร
- ใช้มือสัมผัสทวารหนักของผู้ที่เป็นโรค
- เมื่อต้องดูแลคนที่ติดเชื้อ
- ทารกที่มีภาวะติดเชื้อไกอาเดียที่สวมผ้าอ้อมในสระว่ายน้ำก็ทำให้น้ำมีประสิตนี้ปนในน้ำได้ ซึ่งคนที่ว่ายน้ำในสระเดียวกันนี้ก็มีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อ
ในสหรัฐอเมริกา ภาวะติดเชื้อไกอาเดียพบได้บ่อยในช่วงฤดูร้อนซึ่งอาจเป็นเพราะผู้คนส่วนใหญ่ใช้เวลาทำกิจกรรมกลางแจ้งและท่องเที่ยวต่างถิ่นกันมากขึ้น
ซึ่งก็อาจรับเชื้อนี้ได้ในระหว่างเดินทาง แต่อาจจะไม่ได้สังเกตเห็นอาการจนกว่าจะกลับถึงบ้านแล้ว
การได้รับเชื่อจากจากสัตว์เลี้ยงก็อาจเกิดขึ้นได้ แต่สัตว์มักจะมีปรสิตชนิดที่ไม่เป็นภัยต่อต่อมนุษย์
การวินิจฉัยภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
ภาวะติดเชื้อไกอาเดียเกิดขึ้นเมื่อปรสิตทำให้เกิดอาการในลำไส้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ช่วงที่เกิดทางไปสถานที่ต่าง ๆ
แพทย์จะเก็บตัวอย่างอุจจาระและส่งไปที่ห้องแล็บเพื่อตรวจหาซีสต์ไกอาเดีย
บางครั้ง แพทย์อาจจะขอให้เก็บตัวอย่างหลาย ๆ ชิ้นอย่างตัวอย่าง เนื่องจากร่างกายอาจไม่ได้ขับซีสต์นี้ออกมาทุกครั้งที่ใช้ห้องน้ำ
หากผลการตรวจไม่ปรากฎว่ามีซิสต์ไกอาเดียอยู่ แต่กลับมีอาการที่ดูเหมือนว่าอาจมีอาการของภาวะติดเชื้อไกอาเดียแพทย์อาจให้ตรงเพิ่ม
ทั้งนี้ซึ่งอาจรวมถึงการส่องกล้องและอาจเป็นการตรวจชิ้นเนื้อจากลำไส้เล็กด้วย
การรักษาภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
มโทรนิดาโซล (Metronidazole) เป็นยาปฏิชีวนะที่มีประสิทธิภาพในการรักษาภาวะติดเชื้อไกอาเดีย แพทย์จะสั่งยาและให้คำแนะนำเรื่องปริมาณการกิน
ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ แต่มีไม่บ่อยนัก เช่น:
- อาการชัก
- รู้สึกสับสนมึนงง
- เกิดภาพหลอน
- ผื่น
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ปัสสาวะมีสีเข้มหรือขุ่น
- มีอาการง่วงนอน
เมโทรนิดาโซล (Metronidazole) เป็นยาปฏิชีวนะที่รบกวนการทำงานของแอลกอฮอล์ดีไฮโดรจีเนส ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่สลายแอลกอฮอล์ ด้วยเหตุนี้ ผู้ป่วยควรเลี่ยงดื่มแอลกอฮอล์ในระหว่างการรักษา
ยาอื่น ๆ ที่ใช้ ได้แก่ :
- ทินิดาโซล (ฟาซิจิน)
- นิทาโซซาไนด์ (อะลิเนีย)
ภาวะแทรกซ้อนเมื่อเกิดภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
หากไม่ได้รับการรักษา โรคหัวใจเต้นผิดปกติอาจกลายเป็นโรคเรื้อรังได้ แต่ไม่เกิดขึ้นบ่อยนัก ซึ่งสามารถอยู่ได้นานหลายปี โดยมีอาการท้องเสียซ้ำ ๆ การขาดวิตามินและรู้สึกเหนื่อยล้าตลอดเวลา
ผู้ที่ฟื้นตัวโดยไม่ได้รับการรักษาอาจยังคงมีเชื้ออยู่และต้องกำจัดออก แม้ว่าอาการแทรกซ้อนอาจจะไม่เกิดขึ้นก็ตาม ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับภูมิคุ้มกัน การป้องกันของแต่ละคนด้วย
ภาวะติดเชื้อไกอาเดียในเด็กข้อมูลจากรายงานชิ้นหนึ่งที่ตีพิพม์ในปี อาจนำไปสู่การขาดสารอาหารและภาวะอื่น ๆ เช่น การเจริญเติบโตและพัฒนาการทางความคิด
ภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ได้แก่ :
- ปัญหาระบบทางเดินอาหารในระยะยาวซึ่งอาจจะเป็นอะไรก็ได้
- รู้สึกเหนื่อยล้าเรื้อรัง
งานวิจัยยังชี้ให้เห็นว่า ภาวะติดเชื้อไกอาเดียอาจทำให้เกิดความเสี่ยงสูงที่จะมี:
- ปัญหาเกี่ยวกับสายตา
- ภาวะแทรกซ้อนของกล้ามเนื้อ
- อาการภูมิแพ้ เช่น ลมพิษ
รายงานบางชิ้นระบุว่า อาจเกิดมะเร็งที่มีสาเหตุมาจากการติดเชื้อไกอาเดียด้วยได้ แต่จำเป็นต้องมีการวิจัยเพิ่มเติมเพื่อยืนยันข้อมูลนี้
การป้องกันภาวะติดเชื้อไกอาเดีย
ให้ต้มหรือกรองน้ำดื่มให้สะอาด โดยเฉพาะน้ำที่มาจากบ่อหรือแหล่งอื่นที่ไม่ผ่านการบำบัดหรือกรอง
ภาวะติดเชื้อไกอาเดียแพร่หลายในแอฟริกาตอนใต้ และเอเชียใต้ และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อเมริกากลาง ทางตะวันตกของอเมริกาใต้ รัสเซีย ตุรกี โรมาเนียและบัลแกเรีย
สถิติชี้ให้เห็นว่า คนราว 200 ล้านคนในแอฟริกา เอเชียและละตินอเมริกามีภาวะติดเชื้อไกอาเดียและหลายคนยังไม่ทราบว่าตัวเองมีภาวะของภาวะติดเชื้อไกอาเดียเพราะอาการไม่ปรากฎ
ทังนี้ ผู้ที่เดินทางจึงควรระวังการเกิดภาวะติดเชื้อไกอาเดียและดูแลสุขอนามัยเพื่อป้องกัน ดังต่อไปนี้:
ล้างมือเสมอ: ล้างมือให้สะอาดหลังจากใช้ห้องน้ำหรือเปลี่ยนผ้าอ้อมและก่อนรับประทานอาหารหรือหยิบจับอาหาร
น้ำดื่มให้เพียงพอ: ระวังเรื่องน้ำกินที่มาจากแม่น้ำและทะเลสาบ เวลาไปตั้งแคมป์ ควรใช้น้ำสะอาดที่เอามาเองหรือให้ต้มน้ำหรือทำให้น้ำบริสุทธิ์
กินอาหารที่ดีต่อสุขภาพ: เลี่ยงการรับประทานอาหารดิบและอาหารที่ล้างด้วยน้ำที่อาจมีการปนเปื้อน
ระวังเรื่องน้ำที่ใช้แปรงฟัน: ให้ใช้น้ำสะอาดแปลงฟันเสมอ
สรุป
ภาวะติดเชื้อไกอาเดียเป็นภาวะที่มีปรสิตที่ทำให้เกิดการเจ็บป่วยโดยเริ่มในลำไส้ ซึ่งจะเกิดมากที่สุดในประเทศที่มีการสุขาภิบาลไม่ดี แต่ในสหรัฐอเมริกาเองก็เกิดขึ้นได้เช่นกัน แพทย์จะให้ยาเพื่อรักษาการติดเชื้อ
นอกจากนี้ควรระมัดระวังในการใช้น้ำซึ่งควรจะต้องผ่านกรองให้สะอาดหรือต้มก่อนดื่มและล้างอาหารต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อตั้งแคมป์หรือเดินไปทางไปยังประเทศที่มีภาวะติดเชื้อไกอาเดียเกิด และการล้างมือให้ถูกวิธีก็ช่วยลดความเสี่ยงได้
นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา
- https://www.healthline.com/health/giardiasis#:~:text=Giardiasis%20is%20an%20infection%20in,cats%20also%20frequently%20contract%20giardia.
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/giardia-infection/symptoms-causes/syc-20372786
- https://www.cdc.gov/parasites/giardia/general-info.html
- https://kidshealth.org/en/parents/giardiasis.html
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก