ชะเอมเทศ คือ สมุนไพรที่จัดว่าเป็นสมุนไพรที่เก่าแก่ที่สุดในโลกตัวหนึ่ง ชะเอมเทศได้มาจากรากของต้นชะเอมเทศ (Glycyrrhiza glabra)
ชะเอมเทศเป็นสมุนไพรดั้งเดิมอยู่ที่เอเชียตะวันตกและยุโรปใต้ เป็นสมุนไพรที่ได้นำมาใช้รักษาโรคหลายชนิดและเป็นลูกอมรสอร่อย เครื่องดื่มและยารักษาโรค
การนำชะเอมเทศมาใช้เป็นยาต้องย้อนกลับไปถึงสมัยอียิปต์โบราณ ในยุคนั้นชะเอมเทศถูกนำมาเป็นเครื่องดื่มรสหวานสำหรับกษัตริย์ฟาร์โรห์
ชะเอมเทศถูกนำมาใช้เป็นยาเพื่อบรรเทาอาการปวดท้อง ลดการอักเสบและรักษาปัญหาระบบทางเดินหายใจส่วนบนในประเทศจีนตั้งแต่สมัยโบราณ รวมไปถึงในตะวันออกกลางและกรีก
ทุกวันนี้หลายๆคนได้นำเอาชะเอมเทศมาใช้ประโยชน์ในด้านการรักษาอาการเจ็บป่วยเช่น อาการแสบร้อนกลางอก โรคกรดไหลย้อน อาการร้อนวูบวาบ ไอ และโรคติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย มีให้พบเห็นได้ในรูปแบบของอาหารเสริมทั้งชนิดแคปซูลและน้ำ
ยิ่งกว่านั้น ชาชะเอมเทศยังสามารถช่วยบรรเทาอาการเจ็บคอได้ ในขณะที่เจลชนิดทาสามารถรักษาโรคผิวหนังเช่น สิวหรือโรคผื่นอักเสบ
ชะเอมเทศมีประโยชน์ในการปรุงแต่งรสให้กับอาหารและเครื่องดื่มบางชนิด
ที่น่าประหลาดใจกว่านั้น ลูกอมชะเอมเทศทั้งหลายที่มีรสชาติแสนอร่อยกลับไม่ได้ทำมาจากชะเอมเทศแต่กลับเป็นน้ำมันสัตตบุษย์ -น้ำมันหอมระเหยที่ได้จากต้นสัตตบุษย์ที่มีรสชาติใกล้เคยงกับชะเอมเทศมาก
ในขณะที่ชะเอมเทศมีสารประกอบพืชนับร้อยเป็นส่วนประกอบ แต่ส่วนประกอบหลักๆของชะเอมเทศก็คือสารไกลเซอร์ไซริน
สารไกลเซอร์ไซริน เป็นสารที่มีส่วนทำให้รากชะเอมเทศมีรสหวาน รวมไปถึงเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบและมีคุณสมบัติต้านจุลินทรีย์
แต่อย่างไรก็ตาม สารไกลเซอร์ไรซีนมีส่วนเกี่ยวกับผลข้างเคียงของชะเอมเทศ ผลที่ได้นั้นทำให้ผลิตภัณฑ์บางตัวที่ใช้สารสกัดจากชะเอมนั้นมีการนำเอาสารไกลเซอร์ไรซินออกไป
ชะเอมเทศมีสารประกอบมากกว่า 300 ชนิด บางชนิดมีผลต้านการอักเสบ ต้านจุลินทรีย์และส่งผลต้านไวรัส
โดยเฉพาะ จากการทดลองในสัตว์และในหลอดทดลองพบว่าสารไกลเซอร์ไรซีนสามารถต้านการอักเสบและต้านจุลินทรีย์
สารสกัดชะเอมเทศใช้เพื่อรักษาโรคผิวหนังหลายชนิด ซึ่งรวมไปถึงสิวและโรคผื่นผิวหนัง
จากการศึกษาผู้ใหญ่จำนวน 60 คนเป็นเวลา 2 สัปดาห์ การทาเจลที่เป็นสารสกัดจากชะเอมเทศสามารถช่วยทำให้โรคผื่นผิวหนังดีขึ้น
ชะเอมเทศที่ไว้ทาเฉพาะที่ถูกนำมาใช้เพื่อรักษาสิว จากการวิจัยพบว่าสามารถใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพเมื่อใช้ผสมร่วมกับอย่างอื่นและไม่มีข้อจำกัด
สารสกัดชะเอมเทศมักถูกนำมาใช้เพื่อบรรเทาอาการอาหารไม่ย่อยเช่น กรดไหลย้อน ปวดท้องและแสบร้อนกลางหน้าอก
จากการศึกษาผู้ใหญ่ที่มีปัญหาเรื่องอาหารไม่ย่อยจำนวน 50 คนเป็นเวลา 30 วัน โดยให้รับประทานชะเอมเทศชนิดแคปซูลปริมาณ 75 มก. วันละ 2 ครั้งส่งผลให้อาการดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัดเจนเมื่อเทียบกับคนในกลุ่มที่ทายาหลอก
สารสกัดชะเอมเทศอาจช่วยบรรเทาอาการกรดไหลย้อนซึ่งรวมไปถึงอาการแสบร้อนกลางอก
จากการศึกษาผู้ใหญ่ที่มีภาวะกรดไหลย้อนเป็นเวลา 8 สัปดาห์ ปริมาณกรดกลีเซอริทินิกต่ำร่วมกับการรักษามาตราฐานส่งผลให้อาการดีขึ้น
โรคแผลในทางเดินอาหารจะเกิดอาการปวดท้องที่กระเพาะอาหาร หลอดอาหารส่วนล่างหรือลำไส้เล็ก ทั้งหมดนี้มีสาเหตุมาจากการอักเสบที่เป็นผลมาจากเชื้อแบคทีเรียเอชไพโลไร
สารสกัดชะเอมเทศและไกลเซอร์ไรซินอาจช่วยรักษาโรคแผลในทางเดินอาหาร
จากการศึกษาในหนูพบว่าสารสกัดชะเอมเทศ 91 มก.ต่อ 453 กรัม (200 มก.ต่อหนึ่งกิโล) จะช่วยปกป้องการเกิดแผลเป็นได้ดีกว่ายาโอเมพราโซล ซึ่งมักนำมาใช้เป็นยารักษาโรคแผลในทางเดินอาหาร
จากการศึกษาผู้ใหญ่จำนวน 120 รายเป็นเวลาสองสัปดาห์พบว่าการบริโภคสารสกัดชะเอมเทศส่งผลช่วยในลดเชื้อแบคทีเรียเอชไพโลไร
เพราะสารประกอบพืชที่มีมากมายในชะเอมเทศเป็นสารต้านอนุมูลอิสระและส่งผลต้านการอักเสบ สารสกัดชะเอมเทศยังสามารถช่วยป้องกันการเกิดโรคมะเร็งบางชนิดได้
สารสกัดชะเอมเทศมีส่วนประกอบที่เกี่ยวข้องทำให้เซลล์โรคมะเร็งผิวหนัง หน้าอก ลำไส้ใหญ่และมะเร็งต่อมลูกหมากเจริญเติบโตช้าลงกับการป้องกันการเกิดโรคมะเร็งได้
ยิ่งกว่านั้นสารสกัดชะเอมเทศอาจช่วยรักษาภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ -คืออาการเจ็บปากอย่างรุนแรงที่เป็นผลข้างเคียงของคนเป็นโรคมะเร็งที่บางครั้งอาจเกิดขึ้นจากการทำคีโมบำบัดหรือการฉายแสง
อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ มะเร็งต่อมลูกหมาก
เพราะชะเอมเทศช่วยต้านการอักเสบและส่งผลต้านจุลินทรีย์ ทั้งสารสกัดชะเอมเทศและชาชะเอมเทศทั้งสองตัวนี้จึงอาจช่วยเรื่องระบบทางเดินหายใจส่วนบนได้
จากการศึกษาพบว่าสารไกลเซอร์ไรซินสกัดที่ได้จากชะเอมเทศจะช่วยบรรเทาอาการหอบหืด โดยเฉพาะเมื่อถูกนำไปเสริมในการรักษาหอบหืด
ชาชะเอมเทศและสารสกัดอาจช่วยต้อต้านคออักเสบและป้องกันคอเจ็บหลังการผ่าตัด
ชะเอมเทศอาจช่วยป้องกันเชื้อแบคทีเรียที่อาจเป็นสาเหตุของฟันผุ
จากการศึกษาเด็กก่อนวัยเข้าเรียนจำนวน 66 คนเป็นเวลา 3 สัปดาห์โดยให้ทานอมยิ้มปราศจากน้ำตาลที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ 15 มก. วันละ 2 ครั้ง พบว่าการบริโภคอมยิ้มช่วยลดเชื้อแบคทีเรียสเตร็ปโตค็อกคัสมิวแทนส์ ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของฟันผุได้
สารสกัดชะเอมเทศมีประโยชน์อื่นๆอีกมากมายเช่น:
องค์การอาหารและยาจัดให้ชะเอมเทศมีความปลอดภัยในการนำมาใช้ในอาหาร
การใช้อาหารเสริมชะเอมเทศและชาในระยะสั้นถือว่ามีความปลอดภัย แต่อย่างไรก็ตามการใช้ในปริมาณสูงก็อาจส่งผลกระทบที่รุนแรงได้ และคนที่มีโรคประจำตัวบางชนิดควรหลีกเลี่ยง
การใช้ผลิตภัณฑ์ชะเอมเทศทั้งแบบเรื้อรังและปริมาณมากอาจทำให้ไกลเซอร์ไรซินสะสมอยู่ในร่างกาย
การมีระดับไกลเซอร์ไรซินสูงเป็นสาเหตุของการเพิ่มขึ้นของฮอร์โมนคอร์ติซอที่ผิดปกติ เป็นสาเหตุทำให้ของเหลวในร่างกายและระดับอิเล็กโทรไรด์เกิดความไม่สมดุล
ผลของการใช้ผลิตภัณฑ์ชะเอมเทศยาวนานหรือปริมาณมากอาจไปกระตุ้นอาการอันตรายได้หลายอย่าง ซึ่งรวมไปถึง:
แม้จะพบได้ยากแต่ก็เคยได้พบว่ามีภาวะชะเอมเทศเป็นพิษเกิดขึ้น ส่งผลทำให้ไตวาย หัวใจล้มเหลวแต่กำเนิด หรือเกิดของเหลวสะสมในปอดมากเกินไป (น้ำท่วมปอด)
อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ ภาวะไตวาย
ชะเอมเทศมีปฏิกิริยากับยาบางชนิดซึ่งรวมไปถึง:
ในรูปของอาหารเสริม สารสกัดชะเอมเทศมีมากมายหลายรูปแบบซึ่งรวมไปถึงชนิดแคปซูล ผง สารสกัด เจลเฉพาะที่และชา ตัวรากชะเอมเทศเองนั้นสามารถหาซื้อได้ทั้งแบบสดหรือแห้ง
ยังไม่มีปริมาณมาตราฐานที่แน่ชัด ทางองค์การอนามัยโลกและคณะกรรมการอาหารของยุโรป ได้ออกแนะนำให้บริโภคไกลเซอร์ไรซีนได้แต่ต้องไม่เกิน 100 มก
ผลิตภัณฑ์หลายตัวมักไม่บอกว่ามีสารไกลเซอร์ไรซีนเป็นส่วนประกอบ จึงยากที่ระบุเรื่องของความปลอดภัยได้ สิ่งสำคัญในเรื่องนี้คือการไปปรึกษาแพทย์ .
ชะเอมเทศถูกนำมาใช้ในการรักษาอาการเจ็บป่วยมานานหลายพันปีก่อน ซึ่งรวมไปถึงโรคระบบทางเดินหายใจและโรคทางเดินอาหาร
ส่วนประกอบของพืชชนิดนี้คือสารต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบและส่งผลต้านจุลินทรีย์ ทำให้ช่วยบรรเทาอาการกรดไหลย้อน โรคผื่นผิวหนัง โรคแผลในกระเพาะอาหารและปัญหาสุขภาพอื่นๆ
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก