สารนิโคติน ชื่อภาษาอังกฤษว่า Nicotine มีสูตรทางเคมีว่า C10H14N2 โดยนิโคตินที่ใช้ในการบำบัดการติดบุหรี่โดยเฉพาะเราเรียกว่า สารทดแทนนิโคติน หรือ Nicotine Replacement Therapy (NRT) ใช้เพื่อช่วยรักษาการติด หรือพึ่งพาการสูบบุหรี่ การเลิกสูบบุหรี่อย่างกะทันหันอาจทำให้คนๆ หนึ่งประสบผลร้ายแรง และพิษจากการถอนได้ ผลิตภัณฑ์ที่ส่งนิโคตินในปริมาณต่ำ จะถูกใช้ในกระบวนการเลิกบุหรี่ และจัดการกับอาการถอนบุหรี่ได้
การรักษาด้วย NRT เรียกว่า การบำบัดทดแทนนิโคติน (NRT) เพราะผลิตภัณฑ์ NRT มีนิโคตินน้อยกว่าบุหรี่ และไม่มีสารเคมีอันตรายหลายชนิดที่มักพบในบุหรี่
สารทดแทนนิโคติน (NRT) สามารถมาในรูปแบบของแผ่นแปะ หมากฝรั่ง คอร์เซ็ต ยาสูดพ่น และสเปรย์พ่นจมูก ผู้สูบบุหรี่จำนวนมากอาจได้รับคำแนะนำทางการแพทย์ให้ใช้ผลิตภัณฑ์ NRT ร่วมกัน เมื่อใช้อย่างต่อเนื่อง NRT จะเพิ่มโอกาสในการเลิกสูบบุหรี่ได้สำเร็จ 50-70%
นิโคติน (Nicotine) เป็นอัลคาลอยด์จากพืช ซึ่งพบในต้นยาสูบ และสารกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางที่ทำให้เสพติด (CNS) ทำให้เกิดการกระตุ้นปมประสาทในปริมาณที่น้อยหรือการอุดตันของปมประสาทในปริมาณที่สูง นิโคตินทำหน้าที่เป็น Nicotinic cholinergic receptors ในปมประสาทอัตโนมัติ ที่รอยต่อประสาทและกล้ามเนื้อ และในต่อมหมวกไตและสมอง กิจกรรมกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางดังกล่าว จะเป็นสื่อกลางผ่านการปล่อยสารสื่อประสาทหลายชนิด รวมทั้ง Acetylcholine, Beta-endorphin, Dopamine, Norepinephrine, Serotonin และ ACTH ผลที่ได้คือ การหดตัวของหลอดเลือดบริเวณรอบข้าง อีกทั้งนิโคตินยังอาจกระตุ้นอาการคลื่นไส้ และอาเจียน
นิโคตินมีประโยชน์ในการรักษามากมาย นอกจากการเลิกบุหรี่ ยังมีหลักฐานเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ว่าอาจมีประโยชน์ในการรักษาโรคพาร์กินสัน อัลไซเมอร์ – ระดับสมาธิ ความสามารถในการโฟกัส เป็นต้น
สำหรับสารนิโคตินที่มาจากบุหรี่นั้นเป็นอันตราย เพราะจะมาพร้อมกับสารพิษอีกมากมายจากควันบุหรี่ แต่ในขณะเดียวกันสารนิโคตินอย่างเดียวที่เราใช้สำหรับการบำบัดอาการติดบุหรี่ เราจะเรียกว่า NRT หรือ สารทดแทนนิโคติน ดังนั้นจะเห็นได้ว่านิโคตินนั้นก็มีประโยชน์ทางการแพทย์สำหรับการรักษาโรคบางอย่าง และใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ หรือผู้เชี่ยวชาญ
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก