ภาวะหลอดเลือดสมองขนาดเล็ก หรือภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราว Transient ischemic attack (TIA) เกิดขึ้นเมื่อเลือดไม่สามารถไปเลี้ยงสมองได้ชั่วคราว
มีเหตุการณ์หรือโรคหลายอย่างที่อาจเป็นสามารถทำให้สมองขาดออกซิเจน อาการของภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราวมีความคล้ายคลึงกับโรคหลอดเลือดสมอง แตกต่างตรงที่มักเกิดขึ้นไม่นานเท่าไร
เพราะอาการที่จางหายไปอย่างรวดเร็ว ทำให้ผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่ได้ไปขอความช่วยเหลือจากแพทย์ แต่อย่างไรก็ตามก็พบว่ามีผู้ป่วยภาวะTIA ราว 10-15 เปอร์เซ็นต์ต้องประสบกับโรคหลอดเลือดสมองเต็มรูปแบบภายใน 3 เดือน สิ่งนี้จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมเราถึงควรจดจำสัญญานของภาวะ TIA ไว้ให้ดีและการไปพบแพทย์จึงเป็นเรื่องที่สำคัญ
การประเมินแบบฉับไวและการรักษาผู้ป่วยที่เคยมีอาการโรคหลอดเลือดสมองขนาดเล็ก ทั้งสองอย่างนี้จะรวมกันอยู่ในคลีนิค TIA หรือในห้องฉุกเฉิน เพื่อเป็นการลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดสมองที่ตามมาภายหลัง
ภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราว (TIA) คือภาวะที่มีความเหมือนกับโรคหลอดเลือดสมองเนื่องจากมีอาการคล้ายคลึงกัน เพียงแต่ภาวะ (TIA) จะเกิดอาการขึ้นเพียงแค่สองสามนาทีเท่านั้น และมักไม่มำให้สมองเกิดความมเสียหายอย่างถาวร ซึ่งทำให้ในบางครั้งถึงเรียกภาวะนี้ว่าเป็นโรคหลอดเลือดสมองขนาดเล็ก
สิ่งที่เกิดขึ้นคือเมื่อออกซิเจนไม่เลี้ยงสมองไม่เพียงพอ มักเกิดขึ้นเนื่องจากเกิดลิ่มเลือดหลงเหลืออยู่เพียงชั่วขณะ
เมื่อลิ่มเลือดนั้นสลายหรือเคลื่อนต่อไปได้ อาการก็จะบรรเทาลง
ภาวะ TIA เกิดขึ้นเมื่อออกซิเจนที่มาเลี้ยงสมองถูกขัดขวาง
เส้นเลือดหลักๆ 2 เส้นที่เรียกว่า หลอดเลือดคาโรติดที่ทำหน้าที่นำเลือดไปเลี้ยงสมอง หลอดเลือดนี้จะแตกแขนงไปเป็นเส้นเลือดย่อยๆมากมาย ภาวะ TIA จะเกิดขึ้นหากหนึ่งในเส้นเลือดย่อยๆนี้ถูกอุดตันหรือถูกกีดกันไม่ให้เลือดไปเลี้ยงสมอง
โรคหลอดเลือดแดงแข็งมีาสาเหตุมาจากหลอดเลือดตีบแคบ เนื่องจากสารไขมันไปสะสมอยู่ที่เนื้อเยื่อชั้นในของหลอดเลือด และทำให้มันเริ่มแข็งตัว, หนาและขาดความยืดหยุ่น ซึ่งยิ่งทำให้การไหลเวียนของเลือดทั่วร่างกายเป็นไปได้ยาก
ลิ่มเลือดสามารถทำให้ออกซิเจนที่ไปเลี้ยงสมองหยุดชะงักได้ ลิ่มเลือดมักเกิดมาจาก:
ลิ่มเลือดขนาดเล็กคือ ลิ่มเลือดที่มาจากส่วนหนึ่งของร่างกายที่เริ่มหลุดออกมาและเดินทางเข้าไปในหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงสมอง ลิ่มเลือดนี้สามารถทำให้เกิดภาวะ (TIA) ได้
ภาวะเลือดออกในสมองน้อย (จำนวนเลือดที่ออกในสมองในปริมาณเล็กน้อย) สามารถก่อให้เกิดภาวะ TIA ได้ แต่พบได้ไม่บ่อยนัก
คนที่ประสบกับภาวะ (TIA) มักมีอาการที่หลากหลาย ขึ้นอยู่กับว่าส่งผลกับส่วนใดของสมอง
สัญญานและอาการต่างๆของภาวะ (TIA) คือแสดงเห็นจากตัวอักษรย่อ (FAST) (Face, Arms, Speech, Time):
เมื่อสามารถระบุสัญญานและอาการของตัวแทน (FAST) แล้ว คือถือเป็นเรื่องที่สำคัญมากๆหากคุณอาศํยอยู่กับคนที่มีความเสี่ยง เช่น คนสูงอายุ หรือคนที่มีระดับความดันโลหิตสูงหรือโรคเบาหวาน (FAST) คือตัวย้ำเตือนว่าหากได้ไปพบแพทย์เพื่อทำการรักษาได้เร็วเท่าไรก็ยิ่งมีโอกาสในการกลับมาฟื้นตัวได้ดีมากเท่านั้น
สัญญานและอาการอื่นๆของภาวะ (TIA) คือ:
หากพบสัญญานและมีอาการต่างๆดังที่กล่าวไว้หรือหากพบเจอใครที่มีอาการ ควรรีบพบแพทย์ทันที อาการของภาวะ TIA เป็นอาการที่เกิดชั่วคราวและควรหายไปภายใน 24 ชั่วโมง อาการจะอยู่ไม่เกิน 2-15 นาที
ต้องยอมรับว่าภาวะ (TIA) นั้นสามารถเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ โดยเฉพาะเมื่อโรคอื่นๆนั้นมามีอาการและส่งผลต่อร่างกายที่เหมือนกัน เช่น
แนวทางในการตัดโรคอื่นๆออกคือหากมีภาวะ (TIA) ตามปกติแล้วนั้นอาการที่เกิดมักส่งผลกระทบอย่างหนักกับร่างกายเพียงส่วนเดียว เช่นส่งผลต่อความรู้สึกและการเคลื่อนไหวในแขนขาหรือการมองเพียงข้างเดียว ซึ่งเกิดขึ้นเนื่องจากเกิดการอุดตันในเส้นเลือดเส้นเดียว แต่กับโรคอื่นๆที่เหมือนภาวะ (TIA) จะเกิดอาการทางระบบประสาทไปทั่วร่างกาย เช่น ความรู้สึกซ่าหรือหน้ามืด
เพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้ภาวะ TIA พัฒนาโรคต่อสู่โรดหลอดเลือดสมองเต็มรูปแบบ จึงจำเป็นต้องตรวจเช็คทุกๆอาการของภาวะ
ปัจจัยความเสี่ยงของภาวะ (TIA) บางอย่างสามารถเปลี่ยนแปลงได้ บางอย่างก็ไม่สามารถเปลี่ยนได้
ปัจจัยความเสี่ยงที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้เช่น:
ปัจจัยเสี่ยงที่สามารถเปลี่ยนแปลงได้:
การรักษาขึ้นอยู่กับสาเหตุที่มำให้เกิดภาวะ TIA แพทย์อาจสั่งยาเพื่อไปช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดลิ่มเลือด หรืออาจแนะนำให้ทำการผ่าตัดหรือการทำบอลลูนหลอดเลือดหัวใจ
รูปแบบยาที่สั่งจ่ายจะขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิด (TIA) และความรุนแรงของโรค รวมถึงว่าโรคนี้ส่งผลกระทบต่อส่วนใดของสมอง
ยาต้านเกล็ดเลือด: ยาจะทำให้เกล็ดเลือดในเลือดไม่เกาะกลุ่มกันและเป็นลิ่ม ซึ่งสามารถไปขัดขวางการไหลเวียนของเลือด ยาต้านเกล็ดเลือดเช่น:
ยาแอสไพรินและยาไดไพริดาโมล: แพทย์บางท่านอาจสั่งยาแอกกรีน็อก ซึ่งเป็นยาที่รวมยาแอสไพรินและยาไดไพริดาโมลไว้ด้วยกัน แพทย์บางท่านอาจสั่งยาทิโคลพิดีน (Ticlid)
ผลข้างเคียงของยาแอสไพรินคือ:
ผลข้างเคียงของยาไดไพริดาโมลคือ:
ยาโคลพิโดเกรล: หากยาแอสไพรินมีผลข้างเคียงที่รุนแรง, หรือมีการใช้ยาเพื่อรักษาโรคหัวใจ แพทย์อาจสั่งยาโคลพิโดเกรล (Plavix) แทน
ผลข้างเคียงของยาโคลพิโดเกรลคือ:
ยาต้านการแข็งตัวของเลือด: ยาชนิดนี้มีไว้ใช้กับโรคอื่นๆอีกหลายโรค, ยาที่สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป,และยาสมุนไพร ควรปรึกษาแพทย์ก่อนการใช้ยา
ยาต้านการแข็งตัวของเลือดเช่น:
ยาวาร์ฟาริน (Coumadin) และยาเฮพาริน: ยาวาร์ฟารินสามารถใช้ได้ในระยะยาว ในขณะที่ยาเฮพารินใช้ในระยะสั้น
ผลข้างเคียงของยาวาร์ฟาริน: ผลข้างเคียงที่รุนแรงมากที่สุดของยาวาร์ฟารินคือการมีเลือดออก ผู้ป่วยที่ใช้ยาวาร์ฟารินที่มีอาการจากผลข้างเคียงของยาควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที:
ผลข้างเคียงอื่นๆเช่น:
ยารักษาโรคความดันโลหิตสูง: มียารักษาความดันโลหิตมากมายหลายชนิด แต่อย่างไรก็ตาม หากเป็นคนที่ไม่แข็งแรงและมีน้ำหนักเกิน ความดันโลหิตสามารถลดลงได้โดยการลดน้ำหนัก, ออกกำลังกาย,และพักผ่อนอย่างน้อย 7 ชั่วโมงทุกคืน และรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพให้มีความสมดุล
ยารักษาเรื่องคอเรสเตอรอล: ยาคอเรสเตอรอล เช่นเดียวกับโรคความดันโลหิตสูง การลดน้ำหนัก,การรับประทานอาหารที่ดีและสมดุล, ออกกำลังกายและการนอนหลับพักผ่อนอย่างน้อย 7 ชั่วโมงทุกคืนก็สามารถทำให้ระดับคอเรสเตอรอลกลับคืนสู่สภาวะปกติได้ บางครั้งการใช้ยาอาจมีความจำเป็นและบางรายแพทย์อาจสั่งจ่ายยาลดไขมันในกลุ่ม statin ซึ่งนำมาใช้เพื่อช่วยลดคอเรสเตอรอล
การผ่าตัดที่เรียกว่าการผ่าตัดเปิดหลอดเลือดแดงใหญ่ที่คอคือ การผ่านำเอาเนื้อเยื่อของหลอดเลือดแดงคาโรคติดส่วนที่เสียหายออกไป รวมถึงส่วนอุดตันที่สะสมในหลอดเลือดด้วย
การผ่าตัดนี้อาจไม่ได้เหมาะสมสำหรับคนที่หลอดเลือดมีการตีบตันจนเกือบหมด รวมถึงคนที่มีการตีบตันบางส่วนก็อาจไม่เหมาะสมในการผ่าตัดเพราะจะเสี่ยงต่อการเกิดหลอดเลือดสมองในระหว่างผ่าตัด
ทุกคนที่มีสัญญานและอาการของภาวะ (TIA) ควรพบแพทย์โดยด่วน เนื่องด้วยภาวะ (TIA) นั้นอยู่ไม่นานจึงอาจเป็นไปได้ว่าอาการอาจหายไปเสียก่อนที่จะไปพบแพทย์ได้ทั
แพทย์อาจมีความจำเป็นต้องตรวจระบบประสาท แม้อาการจะหายไปแล้วก็ตาม ซึ่งอาจตรวจเช็คเรื่องทักษะร่วมด้วย เช่นเรื่องความทรงจำและการให้ความร่วมมือ
ในขณะตรวจ แพทย์อาจซักถามคนไข้เกี่ยวกับอาการเช่น:
คำตอบที่ได้จะช่วยให้แพทย์สามารถตัดโรคอื่นๆที่อาจมีอาการเหมือนกันออกไป
หากแพทย์เชื่อว่าผู้ป่วยมีภาวะของTIA แพทย์อาจส่งตัวผู้ป่วยไปตรวจเพิ่มเติมกับแพทย์ด้านระบบประสาท แพทย์ผู้เชี่ยวชาญอาจสั่งตรวจเพิ่มเติมเพื่อระบุปัจจัยที่เป็นสาเหตุของภาวะ (TIA)
การตรวจมีดังต่อไปนี้:
วิธีต่อไปนี้สามารถช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะ (TIA) ,โรคหลอดเลือดสมอง,หรือการกลับมาเกิดซ้ำของภาวะ (TIA):
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก