คนส่วนใหญ่มักเคยมีอาการระคายเคืองอย่างรุนแรงในลำคอหรือคันคอ (Itchy throat)เป็นบางครั้ง ซึ่งอาการคันคอเป็นอาการทั่วไปของไข้ละอองฟางและอาการแพ้อื่นๆ รวมถึงเป็นอาการที่เกิดขึ้นเมื่อมีการติดเชื้อจากไวรัสหรือแบคทีเรีย
อาการระคายเคืองหรือคันคอเกิดจากหลายสาเหตุ ได้แก่
โรคจมูกที่เกิดจากภูมิแพ้ที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดอาการคันคอเรียกว่าโรคไข้ละอองฟาง
ไข้ละอองฟางเป็นสาเหตุส่วนใหญ่ที่ทำให้เกิดอาการคันคอ
โรคจมูกที่เกิดจากภูมิแพ้เกิดขึ้นเมื่อร่างกายเกิดการตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้หรือสิ่งแปลกปลอม โดยการปล่อยสารเคมีที่เรียกว่าฮีสทามีน
ซึ่งสารก่อภูมิแพ้ทั่วไปได้แก่ เกสรดอกไม้ ขนสัตว์และสิ่งแปลกปลอมเช่น ควันบุหรี่หรือน้ำหอมที่มีกลิ่นฉุน
เป็นอาการแพ้ที่เกิดขึ้นเมื่อทานอาหารบางชนิดที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย โดยปกติอาการแพ้อาหารจะเกิดขึ้นภายในระยะเวลาไม่กี่ชั่วโมงหลังจากทานอาหารที่แพ้เข้าไป
สำหรับอาการแพ้อาหารที่ไม่รุนเเรงอาการคันคอและปาดสามารถหายไปได้เอง อย่างไรก็ตามอาการแพ้อาหารเป็นอันตรายต่อชีวิตได้
อาหารที่มักทำให้เกิดอาการแพ้ได้แก่ ถั่วลิสง ไข่ นม สัตว์เปลือกแข็งและธัญพืช
คนส่วนใหญ่มีอาการเจ็บป่วยเนื่องจากแพ้ยา ซึ่งได้แก่ยาเพนนิซิลินและยาปฏิชีวนะประเภทอื่นๆ โดยอาการแพ้ยามีตั้งแต่อาการแพ้ที่ไม่รุนแรงไปจนถึงแพ้ยาอย่างรุนเเรงและเป็นอันตรายต่อชีวิต
เมื่อมีอาการแพ้ยาเกิดขึ้นจะทำให้เกิดอาการคันคอหลังจากทานยาที่แพ้
อาการคันคออาจเป็นสาเหตุของคออักเสบหรือการติดเชื้อของต่อมทอนซิล ซึ่งอาการคันคอเป็นอาการแรกเริ่มก่อนที่จะเกิดอาการเจ็บคออย่างรุนแรง
การติดเชื้อไวรัสเช่นไข้หวัดทั่วไปหรือเป็นไข้จากไวรัสสามารถเป็นทำให้เกิดอาการคันคอได้เช่นกัน
ถ้าหากเป็นไข้ทั่วไปจะมีอาการคันคอและเจ็บคอเล็กน้อย แต่ถ้าติดเชื้อไวรัสไข้หวัดจะมีอาการเจ็บคออย่างรุนเเรงร่วมกับมีไข้สูง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อและแน่นหน้าอก
ภาวะขาดน้ำเกิดขึ้นเมื่อร่างกายได้รับน้ำไม่เพียงพอ ซึ่งภาวะขาดน้ำมักเกิดขึ้นในช่วงฤดูร้อนและหลังจากออกกำลังกายรวมถึงในช่วงที่ไม่สบาย
ภาวะขาดน้ำทำให้ปากแห้งเนื่องจากมีการผลิตน้ำลายในปากไม่เพียงพอเป็นสาเหตุทำให้เกิดอาการคันคอได้
อาการคันคออาจเกิดจากการไหลย้อนของกรดในกระเพาะอาหารเข้าสู่หลอดอาหารเรียกว่าอาการจุกเสียดแน่นท้อง
หลายคนที่มีอาการจุกเสียดแน่นท้องมักเคยมีอาการกรดไหลย้อนเรื้อรัง ซึ่งอาการกรดไหลย้อนเกิดขึ้นเมื่อกรดในกระเพาะอาหารไหลเข้าสู่หลอดอาหาร
ทั้งนี้อาการคันคอหรือแสบคอไม่มีอาการเหมือนกับกรดไหลย้อน อย่างไรก็ตามอาการคันคอมักค่อยๆเกิดขึ้นในผู้ที่มีอาการกรดไหลย้อนเรื้อรังได้
การใช้ยาบางประเภทเป็นสาเหตุทำให้เกิดอาการคันคอหรือไอแห้งได้เนื่องจากร่างกายตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้
ผู้ที่ทานยากลุ่ม ACE inhibitors เพื่อรักษาโรคความดันสูงควรทราบว่ายากลุ่มนี้สามารถทำให้เกิดอาการคันคอและไอแห้ง
โดยส่วนใหญ่อาการเหล่านี้มักเกิดขึ้นในช่วงเวลาสั้นๆหลังจากทานยาในกลุ่ม ACE inhibitors โดยไม่มีอาการอื่นเกิดขึ้นร่วมด้วย
อาการคันคอไม่ได้เป็นเพียงอาการเดียวที่เกิดขึ้นเมื่อเกิดอาการภูมิแพ้หรือคออักเสบ นอกจากอาการคันคอเเล้วยังมีหลายอาการอื่นร่วมด้วยดังนี้
อาการคันคอที่เกิดจากโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้จะมีอาการอื่นๆเกิดขึ้นร่วมด้วยได้แก่
น้ำมูกไหลหรือคัดจมูก
เกิดแรงดันในโพรงไซนัส
คันตาและผิวหนัง
อ่อนล้า
ตาบวมแดงและมีน้ำตาคลอ
เมื่อมีอาการคันคอเนื่องจากการแพ้ยาหรืออาหาร โดยอาจมีอาการอื่นๆที่ไม่รุนเเรงเกิดขึ้นด้วย ควรไปพบเเพทย์เพื่อเข้ารับการรักษาทันที
อาการที่สามารถเกิดขึ้นร่วมกับอาการคันคอเนื่องจากการแพ้ยาหรืออาหารได้แก่
เป็นเรื่องยากในการแบ่งแยกอาการคันคอว่าเกิดจากโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้หรือโรคอื่นๆ เนื่องจากโรคเหล่านี้มีอาการคัดจมูกหรือจามคล้ายกัน
อย่างไรก็ตามอาการคันคอที่เกิดจากอาการเจ็บปวดเฉียบพลันมักมีอาการดังต่อไปนี้เกิดขึ้นในระยะเวลาสั้นๆ
มีไข้
ต่อมน้ำเหลืองบวม
ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ
อ่อนล้า
ปวดหัว
คันคอ ไอแห้ง
คัดจมูก
สำหรับอาการคันคอที่เกิดจากภาวะขาดน้ำจะมีอาการอื่นเกิดขึ้นร่วมด้วยได้แก่
กระหายน้ำรุนเเรง
ปัสสาวะเป็นสีดำบางครั้ง
หากมีอาการคันคอเกิดจากกรดไหลย้อนเเละจุกเสียด มักมีอาการดังต่อไปนี้ร่วมด้วยได้แก่
กลืนอาหารลำบากหรือเจ็บคอเมื่อกลือนอาหาร
รู้สึกแสบร้อนทรวงอกและลำคอ
มีแก๊สในกระเพาะอาหาร
กล่องเสียงอักเสบ
เหงือกอักเสบ
กลิ่นปากเหม็น
การรักษาอาการคันคอด้วยตนเองขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการดังกล่าว อย่างไรก็ตามอาการคันคอและระคายเคืองคอสามารถรักษาเองด้วยยาที่มีจำหน่ายทั่วไปตามร้านขายยา
สำหรับวิธีแก้อาการคันคอด้วยตนเองสามารถทำตามวิธีการดังต่อไปนี้
ทานน้ำอุ่นที่ผสมกับน้ำผึ้ง
ใช้น้ำเกลือกลั้วปาก
อมยาแก้เจ็บคอ
ใช้ยาพ่นจมูก
ดื่มชาร้อนผสมกับน้ำมะนาวและน้ำผึ้ง
นอกจากนี้มียาทั่วไปที่สามารถหาซื้อได้เองสำหรับบรรเทาอาการภูมิแพ้หรือไข้หวัดเช่นยาพ่นจมูกหรือยาลดไข้
การหลีกเลี่ยงคาเฟอีนและเครื่องดื่มแอลกอฮอล รวมถึงการดื่มน้ำที่เพียงพอสามารถช่วยป้องกันอาการคันคอได้
นอกจากนี้ยังมีหลายวิธีสำหรับป้องกันและบรรเทาอาการคันคอได้แก่
เลิกสูบบุหรี่
ดื่มน้ำให้เพียงพอ
หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนเเละแอลกอฮอล
ล้างมือบ่อยๆเพื่อป้องกันการติดเชื้อไข้หวัด
แพทย์จะไม่ทำการตรวจวินิจฉัยโรคจากอาการคันคอเสมอ เนื่องจากอาการคันคอสามารถหายเองได้เมื่อเวลาผ่านไป
สำหรับผู้ที่ควรไปพบแพทย์คือผู้ที่มีอาการคันคอรุนแรงและไม่หายเองภายในระยะเวลามากกว่า 10 วัน
ผู้ที่มีอาการคันคอเเละควรไปพบเเพทย์ทันทีคือผู้ที่มีอาการคันคอร่วมกับอาการดังต่อไปนี้
สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการดังกล่าวข้างต้นจำเป็นต้องได้รับการรักษาทันทีด้วยยาปฏิชีวนะหรือยาต้านไวรัส รวมถึงรักษาอาการแพ้ต่างๆที่เกิดขึ้น
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก