เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) คือ อาการที่ไม่สามารถรักษาให้หายได้ แต่สามารถควบคุมได้
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เกิดขึ้นเมื่อเนื้อเยื่อที่ควรอยู่ภายในมดลูกเจริญภายนอกมดลูก เยื่อบุโพรงมดลูกที่เจริญผิดที่ จะทำให้เกิดความผิดปกติทางด้านร่างกายที่สามารถสังเกตเห็นได้
ข้อควรรู้เกี่ยวกับเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
อาการเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ สามารถพบในผู้หญิงที่อยู่ในวัยเจริญพันธุ์ทั่วโลกได้มากถึง 6-10%
ภาวะนี้เกิดขึ้นระหว่างการเจริญเติบโตของตัวอ่อนในครรภ์ ในช่วงวัยรุ่น
มักจะแสดงอาการในวัยเจริญพันธุ์
โรคภูมิแพ้ โรคหอบหืด อาการไวต่อสารเคมี โรคภูมิคุ้มกันทำลายตัวเอง โรคอ่อนเพลียเรื้อรัง โรคไฟโบรมัยอัลเจีย (Fibromyalgia) โรคมะเร็งเต้านม และมะเร็งรังไข่ มักเกี่ยวข้องกับผู้ที่มีอาการของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
เนื้อเยื่อบุโพรงมดลูกประกอบไปด้วยต่อม เซลล์เม็ดเลือด และเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน ซึกปกติแล้วจะเติบโตอยู่ในมดลูก เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการฝังตัวของไข่
การสะสมเยื่อบุโพรงมดลูกคือ การที่เนื้อเยื่อบุโพรงมดลูกมีการเจริญเติบโตด้านนอกมดลูก เมื่อเจริญเติบโตนอกมดลูกเรียกว่า เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้ทุกส่วนในร่างกาย แต่โดยส่วนมากมักเกิดบริเวณอุ้งเชิงกราน ซึ่งอาจส่งผลต่อ:
รังไข่
ท่อนำไข่
เยื่อบุช่องท้อง
ต่อมน้ำเหลือง
โดยปกติเยื่อบุโพรงมดลูกจะถูกขับออกมาในช่วงที่มีประจำเดือน แต่เนื้อเยื่อที่เจริญเติบโตนอกมดลูกจะไม่สามารถถูกขับออกมาได้
เมื่อเยื่อบุโพรงมดลูกที่โตนอกมดลูกมีขนาดใหญ่ขึ้น อาจทำให้เกิดความผิดปกติภายในร่างกายได้ เข่น ท่อนำไข่ถูกกั้น หรือมีอาการปวดท้อง
ซึ่งบางครั้งอาจส่งผลถึงการใช้ชีวิตประจำวันได้ เช่น ไม่สามารถทำงานได้ ภาระค่ารักษาพยาบาล หรือความสัมพันธ์ส่วนตัว
อาการของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ได้แก่ :
ปวดประจำเดือนอย่างรุนแรง
ปวดหลังส่วนล่างและกระดูกเชิงกรานเป็นเวลานาน
มีประจำเดือนเกิน 7 วัน
มีประจำเดือนมากกว่าปกติ หรือต้องเปลี่ยนผ้าอนามัยทุกๆ 1-2 ชั่วโมง
ลำไส้และทางเดินปัสสาวะมีปัญหา เช่น มีอาการปวดท้อง ท้องเสีย ท้องผูกและท้องอืด
อุจจาระหรือปัสสาวะเป็นเลือด
อาการเหนื่อยล้า
ปวดระหว่างมีเพศสัมพันธ์
มีเลือดออกกระปริดกระปรอย
โรคกระดูกเชิงกรานอักเสบ (PID) ถุงน้ำในรังไข่และโรคลำไส้อักเสบ (IBS) มักจะมีอาการใกล้เคียงกับโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
การปวดเป็นอาการที่พบได้บ่อยที่สุดในโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ แต่ความรุนแรงของอาการไม่ได้ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคเสมอไป
อาการปวดมักจะหายไปเมื่อร่างกายหยุดผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนหรือในช่วงหมดประจำเดือน แต่ถ้าคุณยังมีการรับประทานฮอร์โมนเสริมในวัยหมดประจำเดือน ก็อาจจะยังมีอาการปวดอยู่ได้
อาการปวดอาจหายไปชั่วคราวหากมีการตั้งครรภ์
ภาวะแทรกซ้อน ได้แก่ :
ภาวะมีบุตรยาก ผู้ที่มีอาการนี้กว่า 50% มักพบปัญหานี้
มีความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งรังไข่หรือมะเร็งท่อน้ำดี ที่เกี่ยวข้องกับเยื่อบุโพรงมดลูก
ซีสต์รังไข่
มดลูกอักเสบ
เยื่อบุโพรงมดลูกเป็นแผล
ภาวะแทรกซ้อนในลำไส้และกระเพาะปัสสาวะ
หากคุณมีอาการของภาวะนี้ ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันทีเพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง
ในบางครั้งแพทย์อาจเสนอให้ทำการผ่าตัด แต่ในบางกรณีอาจใช้วิธีอื่นๆในการรักษา เช่น
ยาแก้ปวด: ยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) ที่สามารถซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป เช่น ibuprofen (Advil, Motrin IB) หรือยาที่ต้องสั่งโดยแพทย์สำหรับการรักษาอาการปวดประจำเดือน
ฮอร์โมน: อาจใช้วิธีการรักษาด้วยฮอร์โมน เช่น การควบคุมการเกิดฮอร์โมน Gonadotropin-release hormone (Gn-RH) agonists และ antagonists Medroxyprogesterone (Depo-Provera) หรือ Danazol
การผ่าตัด: ทำการผ่าตัดเพื่อเอาเนื้อเยื่อที่อยู่ภายนอกมดลูกออก แต่บางครั้งอาจจำเป็นที่จะต้องผ่าตัดมดลูกและเอารังไข่ทั้งสองข้างออก
การรักษาภาวะเจริญพันธุ์: แพทย์อาจแนะนำให้ทำการตั้งครรภ์ผ่านการปฏิสนธินอกร่างกาย (IVF)
การฝังเข็มและยาสมุนไพร เป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการรักษา แต่ยังไม่มีการยืนยันได้ว่าจะเป็นวิธีที่ได้ผล
การลดปริมาณคาเฟอีนมีส่วนช่วยในการบรรเทาอาการปวดได้
การออกกำลังกาย เช่น การเดินสามารถช่วยลดอาการปวด และช่วยยับยั้งการ ลดระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนได้
คุณควรติดตามอาการของตัวเองอย่างสม่ำเสมอ เนื่องจากภาวะแทรกซ้อนสามารถเกิดขึ้นได้ในระยะยาว หากมีอาการปวดหรือเลือดออกมากกว่าปกติ ควรรีบปรึกษาแพทย์โดยทันที
ถึงแม้ว่าวิธีการรักษาจะยังไม่แน่ชัด แต่ผู้หญิงส่วนมากก็สามารถบรรเทาอาการปวด และมีบุตรได้ตามปกติ
เป็นเรื่องยากที่จะวินิฉัยอาการนี้ เนื่องจากไม่มีวิธีการใดๆที่สามารถตรวจหาโรคได้อย่างแน่ชัด
วิธีเดียวที่สามารถใช้ตรวจโรคนี้ได้คือ การผ่าตัดส่องกล้อง
การผ่าตัดส่องกล้อง เป็นวิธีการที่ไม่ยุ่งยาก แพทย์จะทำการกรีดแผลเล็กๆ และสอดท่อบางๆซึ่งมีกล้องขนาดเล็กในบริเวณอุ้งเชิงกราน
การวินิจฉัยสามารถประเมินอาการได้ดังนี้:
ระยะที่ 1: เนื้อเยื่อน้อยและไม่มีการยึดเกาะ
ระยะที่ 2: เนื้อเยื่อน้อยและเริ่มมีการยึดเกาะ
ระยะที่ 3: เนื้อเยื่อมีขนาดปานกลางและหนา มีการยึดเกาะที่ชัดเจน
ระยะที่ 4: เนื้อเยื่อมีปริมาณมากและมีการยึดเกาะที่ชัดเจน
การวินิจฉัยอื่นๆที่สามารถทำได้ ได้แก่ การตรวจกระดูกเชิงกรานด้วยอัลตร้าซาวด์หรือคลื่นสนามแม่เหล็ก ( MRI ) และการใช้ยาบางชนิด รวมทั้งยาคุมกำเนิดหรือยากระตุ้นการปล่อยฮอร์โมน gonadotropin (GnRH)
สาเหตุนั้นยังไม่ทราบแน่ชัด แต่แพทย์สันนิษฐานว่าดังนี้
ปัญหาเกี่ยวกับประจำเดือน : ประจำเดือนไหลย้อนเข้าสู่ท่อนำไข่ และกระดูกเชิงกราน แทนที่จะออกจากร่างกายด้วยวิธีปกติ
การเจริญเติบโตของตัวอ่อน : ในบางครั้งตัวอ่อนที่อยู่ในช่องท้องและกระดูกเชิงกรานจะพัฒนาเป็นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก
พัฒนาการของทารกในครรภ์ : บางครั้งเยื่อบุโพรงมดลูกสามารถเกิดขึ้นได้ในทารกในครรภ์ที่กำลังพัฒนา แต่ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนในวัยรุ่นจะกระตุ้นให้เกิดอาการ
แผลเป็นจากการผ่าตัด : เยื่อบุโพรงมดลูกสามารถเกิดขึ้นได้หลังจากมีการผ่าตัดมดลูก
การเคลื่อนที่ของเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูก : ระบบน้ำเหลืองจะส่งเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกไปยังส่วนต่างๆของร่างกาย
พันธุกรรม : อาจได้รับการส่งต่อมาจากสมาชิกในครอบครัวที่มีแนวโน้มของเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
ฮอร์โมน : การเจริญเติบโตของเยื่อบุโพรงมดลูกจะถูกกระตุ้นโดยฮอร์โมนเอสโตรเจน
ระบบภูมิคุ้มกัน : ปัญหาเกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกันที่สามารถควบคุมการสลายตัวของเยื่อบุโพรงมดลูกที่อยู่ด้านนอกมดลูกได้
โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่สามารถเกิดขึ้นกับผู้หญิงทุกคน แต่อาจมีปัจจัยบางอย่างที่สามารถเพิ่มความเสี่ยงได้ เช่น :
อายุ : อาการของโรคพบได้บ่อยในผู้หญิงที่มีอายุ 30-40 ปี
ผู้ที่ไม่เคยมีบุตร
พันธุกรรม : มีญาติที่เคยมีอาการนี้อย่างน้อยหนึ่งคน
ประวัติทางการแพทย์ : มีการติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน มีความผิดปกติของมดลูกหรือประจำเดือนไม่ปกติ
ประวัติประจำเดือน : มีประจำเดือนมากกว่า 7 วัน หรือน้อยกว่า 27 วัน
การดื่มคาเฟอีน และแอลกอฮอล์ รวมไปถึงไม่ออกกำลังกาย : สิ่งเหล่านี้สามารถเพิ่มระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนได้
ปัญหาสุขภาพอื่นๆ ที่อาจจะเกี่ยวข้องกับเยื่อบุโพรงมดลูก เช่น โรคภูมิแพ้ หอบหืดและความไวต่อสารเคมีบางชนิด โรคแพ้ภูมิตัวเอง มะเร็งรังไข่ และมะเร็งเต้านม
ผู้เชี่ยวชาญอิสระด้านสุขภาพ ผู้เชี่ยวชาญในด้านสมุนไพรไทยเป็นพิเศษ โดยปัจจุบันเป็นผู้เขียนหลักของ Club of Thai Health มีงานอดิเรก คือการปลูกสมุนไพรไทย และเพาะพันธุ์พืชหายาก